Kaunas 1941

read by / gelesen von Prof Klaus Völker

Stadt,
über dem Strom ein Gezweig,
kupferfarben, wie Festgerät. Aus der Tiefe die Ufer
rufen. Das hüftkranke Mädchen
trat vor die Dämmerung damals,
sein Rock aus dunkelstem Rot.
 
Und ich erkenne die Stufen,
den Hang, dieses Haus. Da ist kein
Feuer. Unter dem Dach
lebt die Jüdin, lebt in der Juden Verstummen,
flüsternd, ein weißes Wasser
der Töchter Gesicht. Am Tor
lärmen die Mörder vorüber. Weich
gehn wir, im Moderduft, in der Wölfe Spur.
 
Abends sahn wir hinaus
auf ein steinernes Tal. Der Habicht schwebte
um die breite Kuppel.
Sahen die Stadt, alt, Häusergewirr hinunter
bis an den Strom.
 
Wirst du über den Hügel
gehn? Die grauen Züge
- Greise und manchmal die Knaben -
sterben dort. Sie gehn
über den Hang, vor den jachernden Wölfen her.
 
Sah ich dich nicht mehr an,
Bruder? An blutiger Wand
schlug uns Schlaf. So sind wir
weitergegangen, um alles
blind. Im Eichwald draußen
mit der Zigeuner Blick die Dörfer, hinauf um die Firste
des Sommers Schnee.
 
Tief im Regengesträuch
werd ich treten den Uferstein,
lauschen im Dunst der Ebenen. Da waren die Schwalben
stromhinauf und die Nacht
grün, die Waldtaube rief:
Mein Dunkel ist schon gekommen.

© 1998, Deutsche Verlags-Anstalt, München,

in der Verlagsgruppe Random House GmbH

Kaunas 1941
Translated by Aare Pilv

read by Aare Pilv

 

Linn,

jõe kohal puuoksad,

vasekarva, nagu piduserviis. Sügavikust kaldad

hüüavad. Puusahaige tüdruk

astus esile hämarikust tookord,

tema seelik tumedaimast punasest.

 

Ja ma tunnen ära need trepiastmed,

selle nõlva, selle maja. Pole ainsatki

tuld. Katuse all

elab juuditar, elab juuditummuses,

sosinal, valge vesi

on tütarde näod. Värava eest

lärmavad mõrtsukad läbi. Pehmelt

läheme, hallitusehõngus, huntide jälgedes.

 

Õhtuti vaatasime välja

kivisesse orgu. Kull hõljus

ümber laia kupli.

Nägime linna, vana, majade rägastik allpool

kuni jõeni.

 

Kas lähed sinagi üle künka?

Hallid voorid

– raugad ja mõnikord poisid –

surevad seal. Nad lähevad

üle nõlva, karglevate huntide eest läbi.

 

Kas ei vaadanud ma sulle enam otsa,

vend? Verise seina ääres

tabas meid uni. Nii oleme

edasi läinud, kõige suhtes

pimedad. Tammemetsades eemal

mustlasepilguga külad, ülal mäetippudel

suvine lumi.

 

Sügaval vihmatihnikus

astun ma kaldakivile,

kuulatan tasandiku sumu. Pääsukesi

lendas ülesjõge ja öö

oli roheline, metstuvi hüüdis:

minu pimedus on juba tulnud.

Kaunas 1941
Translated by Sigitas Geda

 

Miestas,

vainikas virš upės,

vario spalvos, šventas indas. Šaukia krantai

iš bedugnės. Mergaitė šluba

ėjo prieš sutemas tąsyk,

jos sijonas rausvumo tamsaus.

 

Ir atpažįstu aš laiptus,

skardį, tą namą. Jokios

ugnies. Po stogu

gyvena žydaitė, žydų tyloj,

pašnibždom, baltas vanduo

dukrų veido. Už langų

šurmuliuoja žudikai. Minkštai

vaikštome mes, puvėsiu tvaike, vilkų pėdomis.

 

Vakarėjant žvelgėm

į akmenuotą slėnį. Vanagas supos

aplink platų kupolą.

Mes matėme miestą, seną, namų knibždėlyne žemai

lig pat upės

 

Ar tu eisi

per kalvą? Pilki traukiniai -

seniai, kartais vaikai -

čia numiršta. Jie eina

šlaitu, kur įsiutę vilkai.

 

Ar tavęs aš daugiau nemačiau,

mano broli? Prie sienų kraujuotų

bloškė mus miegas. Taip ir nuėjom

tolyn, viskam jau

apakę. Ąžuolyne už miesto

kaimai čigonų akim, aukštai viršum bokštų

vasaros sniegas.

 

Giliai, lietaus lapuos

žengsiu per kranto akmenis

klausytis miglų lygumoj. Čia nardė kregždės

į aukštupį, pažaliavo

naktis, šaukė girių balandis:

Mano tamsa jau užgriuvo!

Каунас, 1941
Translated by Sergey Moreino		   Каунас, 1941
Translated by Vyacheslav Kupriyanov


Город,

кавардак ветвей над рекой,

медно-рыж, праздничная утварь. Берега из глубины

взывают. Хромая девушка, помню,

проковыляла перед рассветом,

юбка краснее красного.

 

И вот я узнаю ступени,

этот склон, этот дом. Здесь нет

огня. Кто-то прячется

здесь, в еврейской прячется немоте,

в шепотах, белее белого

лики дочерей. Топая мимо

ворот, галдят убийцы. Мягко мы

идем, в гнилом чаду, по волчьему следу.

 

Вечерами мы смотрели отсюда

на каменистый дол. Коршун облетал кругами

широкий купол.

Видели город, древний, домовое кружево

вплоть до реки.

 

Смогу ли подняться на холм

хоть раз? Серые караваны

– старики и еще малые дети –

умирают там. Идут себе

над склоном, перед скалящимися волками.

 

Тогда я отвернулся от тебя,

брат? Близ кровавой стены

свалил нас сон. Так далеко мы

забрались, что ко всему

слепы. Там, в дубовом лесу,

с блуждающими глазами деревни, овеяны летним

снегом коньки крыш.

 

В низком дождевом шорохе

встану я на береговой камень,

вслушаюсь в морок равнины. Здесь ласточки реяли

над рекой и ночь была

зелена, вяхирь кричал:

мой сумрак уже сгустился.

  


Город,

над рекою сплетенье

жестких, как медь, ветвей. Взывает

к берегам глубина. Колченогая девочка

там выходила из сумерек,

в платье красном, как медь.

И я помню ступени,

склон, этот дом. Там не видно

огня. Там под крышей

живет еврейка, живет в страхе еврейском,

безмолвно, белой водою

дочки лицо. У ворот

гвалт и гомон убийц. Мягко

мы крадемся, в затхлом воздухе, по волчьему следу.

Вечером мы оглядели

каменистую даль. Нависает коршун

над широким куполом.

Видим старый город, сутолока домов

сбегает к реке.

Хочешь ты перейти

через холм? Серая цепь

– старики там и даже дети –

находят смерть. Они идут

по склону, их гонят злобные волки.

Я больше тебя не увижу,

брат? К стене кровавой

нас прибивает сон. Так

шли мы дальше, на все

закрывая глаза. В тени дубрав

деревень цыганский взгляд, вверх над следами

летнего снега.

 

В плотной сетке дожде

встану я на прибрежный камень,

слыша морок долины. Там сновали ласточки

над рекой, и ночь

зеленела, дикий голубь взывал:

Тьма моя уже наступила.

 

 

Kaunas 1941
Translated by Göran Sonnevi
 

Stad,
över floden grenverk,
kopparfärgat, som helgbordets saker. Stränderna
ropar från djupet. Den höftsjuka flickan
gick ut framför skymningen den gången,
hennes klänning av mörkaste rött.

Och jag känner igen trappstegen,
sluttningen, det här huset. Där finns ingen
eld. Under taket
lever judinnan, lever i judarnas stumhet,
viskande, som vitt vatten
döttrarnas ansikte. Utanför porten
larmar mördarna förbi. Mjuka
går vi här, i gravlukten, i vargarnas spår.

Om kvällarna såg vi ut
i en dal av sten. Höken svävade
kring den breda kupolen.
Såg staden, gammal, ett virrvarr av hus
ända ned till floden.

Skall du gå dit bort
över kullen? De grå leden
- gubbar och ofta pojkarna -
dör där borta. De går
upp över sluttningen, framför de skränande vargarna.

Såg jag dig inte längre,
broder? Vid den blodiga väggen
slog sömnen oss. Så gick vi
vidare, blinda för
allt. I ekskogen där ute
byarna med zigenarnas blick, ända upp kring takåsen
sommarens snö.

Djupt inne i regnets snår
skall jag gå ut på standstenen,
lyssna inne i slätternas dis. Där fanns svalorna
uppåt längs floden och natten var
grön, skogsduvan ropade:
Mitt mörker har redan kommit.


  • Country in which the text is set
    Lithuania
  • Featured locations
    Kaunas - Kowno - Kauen
  • Impact
    The title refers to one of the largest massacres of the Jewish population in Eastern Europe. Kaunas, Lithuania's second largest city and capital at that time, was home to approximately 40,000 Jews at the beginning of World War II. With Germany's invasion of the Soviet Union, Kaunas experienced a power vacuum for a few hours in June 1941. After Soviet occupation forces withdrew and before the German troops advanced, Lithuanian nationalists (partisans) began beating the Jewish population to death in the open streets on June 24, with the approval of the German army and security forces. This pogrom, in which about 3800 Jews were murdered, was followed by the systematic shooting of about 10,000 Jews in the old fortress (Fort VII) under German direction and the establishment of a ghetto.
    Bobrowski first visited relatives in Kaunas as a student around 1930. Then, on June 28, 1941, he witnessed the massacres as a German news soldier. The location of the speaker in the poem is probably the elevated Petersberg district between the city center and the Wilija (Neris) River, which flows into the Memel (Nemunas) near Kaunas. The view sweeps over the dome of the church in the city center. The place marked "there" beyond the hills means Fort VII. Similar to the poem "Latvian Songs", the speaker confesses to have been blind to the oppressed and to have followed the perpetrators.
  • Balticness
    The poem recalls its own part in the murder of the Jewish population of Lithuania, at least as a witness and fellow traveler. For Bobrowski, this action can be placed in the tradition of German tyranny in the Baltic region since the Middle Ages. Against this background, the end of East Prussia can be interpreted as a self-inflicted and historically just reaction.
    Andreas Degen
  • Bibliographic information
    The poem, written in 1957/58, was first published in 1958 in the journal "Sinn und Form. Beiträge zur Literatur" (issue 3, p. 446-447) and in 1961 in the debut volume "Sarmatische Zeit" (p. 69-70). Cf. Johannes Bobrowski: Gesammelte Werke in sechs Bänden, ed. by Eberhard Haufe, Bd I. Berlin and Stuttgart 1987, p. 60-61; Erläuterungen: Bd. V. Stuttgart 1998, p. 68-69.
  • Translations
    Language Year Translator
    Lithuanian 1974 Sigitas Geda
    Russian 2016 Sergey Moreino
    Swedish 1964 Göran Sonnevi
  • Year of first publication
    1958
  • Place of first publication
    Berlin (Ost)