Arvien vēl pūta dienvidus vakara vējš, un arvien vēl milzīgais ledus gabals peldēja tālāk un tālāk jūrā iekšā. Uz ledus gabala atradās četrpadsmit zvejnieki un divi zirgi. Ļaudis bij nodarbojušies ar āliņģu ciršanu un tīklu laišanu ūdenī, un neviens no viņiem nebij pamanījis, ka ledus no jūrmalas bij sācis virzīties projām. Tikai kad glābšanās vairs nebij iespējama, viņi uz nelaimi bij kļuvuši uzmanīgi. Zirgs bij sācis tecēt uz malu, Kārlēns, sešpadsmit gadu vecs zeņķis, tam ar otru bij dzinies pakaļ un viņu sasniedzis no malas taisni tādā attālumā, no kura varēja redzēt, ka ledus stūmās projām. Ar joni zēns nu bij atgriezies atpakaļ un biedriem paziņojis notikumu, bet, kad tie visi bij saskrējuši pie ledus gabala malas, tad vairs nebij cerības aizpeldēt uz krastu. Skaru Juris, kuram mājā bij sieva ar trim bērniem, tomēr no sava izmisuma bij ļāvies pārvarēties, bij ielēcis ūdenī, un biedri bij redzējuši, kā tas netālu no malas bij nogrimis.

Kopš tā notikuma bij pagājušas vairāk stundas, un arvien vēl ledus gabals virzījās tālāk ar tādu pašu nemanāmu kustēšanos kā sākumā.

Pirmo izbaiļu bālums bij nozudis no vīriešu vaigiem. Tikai uz visiem attēlojās savādos vaibstos saspiesta sirds. Ģīmji izskatījās garāki. Visu uzacis bij sāpīgi savilktas, un visu acīs trīsēja un šaudījās liesmiņa, kura liecina par slepenu izmisumu.

Viņi visi zināja, ka tie ar katru acumirkli tālāk aizpeldēja projām ne tikai vien no jūras krasta, bet arī no dzīves.

Zvejnieki bij sadalījušies pulciņos un sarunājās klusām. Ap Kārlēnu stāvēja jaunākie un neprecējušies: Gulbis, Birkenbaums un Janis Dalda, visi veselīgi no izskata un spēcīgi no auguma.

Zēns viņiem vēlreiz izstāstīja, kā tas braucis un skrējis un cik tāļu pēc acumēra jau bijis ledus gabals no malas, kad viņš nelaimi pamanījis.

"Vai tu tad vēl nebūtu varējis aizpeldēt līdz malai?" Birkenbaums ieprasījās.

"Es domāju gan," zēns atbildēja. "Ūdens jau nu gan ir salts, bet es domāju gan."

"Skāde, ka to būtu zinājis, ka par velti... ka mēs tā kā tā... tad būtu labāk, kad būtu lūkojis..."

"Būtu varbūt tāpat izdevies kā Skaram," sacīja Janis Dalda.

"Jā, varbūt... Bet es gan domāju, ka būtu labi izgājis," puika nopūtās. "Kad būtu nometis kažociņu un saņēmies..."

Un Kārlēna zilās, skaidrās acis pildījās ar asarām.

"Nu, nu, nesaki nu vēl nekā, gan būs labi," Birkenbaums mierināja. "Vējš grozīsies, ļaudis brauks mūs meklēt. Nesaki nekā."

Puika ātri ar delnu pārbrauca pār plānajiem vaigiem un atbildēja: "Es jau nu ar nekā nesaku."

Drusku tālāk no šī pulciņa stāvēja garš, kalsnējs vecis ar tumšu plutu, serainu bārdu un čigāna degunu. Viņš lūkojās stīvi vīrietī, kas, kūkumu uzmetis un rokas salicis, stāvēja viņa priekšā un neizskatījās daudz jaunāks par veci. Tie bij Cubuks ar dēlu Ludi.

Precētie jaunie vīrieši bij nejauši sastājušies paši savā pulciņā: lielais skaistais Grīntāls, druknais Skapāns ar pārāk tukliem un sarkaniem vaigiem, bālais, laipnais Skrastiņš un plecīgais Sīlis.

Vecais Dalda sarunājās ar Stūri, padzīvojušu vecpuisi, un Zaļga un Gurlums stāvēja katrs savrup.

Grīntāls pārvaldīja ar savu balsi un drošo izturēšanos savu pulciņu. Viņš runāja gandrīz viens pats, uz jautājumiem, kurus tas aizķēra, pats atkal dodams atbildi. Viņš izturējās droši un bezbēdīgi, un visu skati bij vērsti uz viņa lūpām.

"Ja daudz, tad mēs divas trīs dienas tā brauksim," viņš sacīja tik pārliecinoša balsi, it ka visi atrastos uz kuģa un viņš būtu tā vadītājs, "divas trīs dienas. Un, ja arī kādu dienu vairāk... pietiks ar tām zivīm, kas Zaļgam vezumā, un, ja ne, ņemsim kādu zirgu."

"Jā," apstiprināja Skrastiņš, bālo, laipno seju savilkdams uz smaidu, jo viņš kur varēdams saviem vārdiem deva jocīgu nokrāsu, "ņemsim kādu zirgu. Zirga gaļa esot saldena."

Druknā Skapāna sarkanās lūpas drusku saviebās, bet Sīļa ģīmī parādījās atklāts riebums.

"Vēl jau neēdam," zobojās Grīntāls.

"Un, kad ēdīsim, tad šis būs tas, kas gribēs lielāko kumosu," sacīja Skrastiņš. "Jeb vai apsoli man savu tiesu, Sīl?"

"Ko nu solīt, ko nesolīt," Sīlis gausi atteica. "Ja būs jāēd ēdīs ar. Bet šādas lietas te ilgi nav dzirdētas. Aizpērn gan no Jamburgas - vai kur tur - zvejnieki aizdzīti jūrā, bet pēc trim dienām tie atkal tikuši malā."

"Jā," Grīntāls apstiprināja. "Un es pērn tādu pašu ziņu lasīju avīzēs no Sāmu salas. Un tepat gar Kurzemes krastu jau arī tādas lietas notikušas. Tikai nu no mūsu apgabala tas nav dzirdēts."

"Mans tēvs stāstīja par tādu notikumu," tagad vecais Dalda runāja, pulciņam piegriezdamies. "Es nezinu vairs, vai tie bij deviņi vai desmit, vai vienpadsmit cilvēki, kas toreiz nozuduši."

"Nozuduši?" Skrastiņš atkārtoja. "Nozuduši?"

"Jā, nozuduši," vecais paklusām atkārtoja, un viņa drusku nespodrās, apsarkušās un uzpampušās acis aizslīdēja uz viņa dēlu Jani.

Visi apklusa, un neviens neskatījās otram acīs, jo lielā nelaimē cilvēks kaunas tāpat kā lielā negodā.

"Na," Grīntāls pēc brīža atkal uzsāka, "vai nu pie mums tas tā notiks. Es tam neticu. Man tā vien liekas, kā kad tas viss tāds... tāds... kā to būs teikt... tāda drusku pabailīga pabraukāšanās vien būs. Pirmā acumirklī, zināms, arī man pārskrēja tādas nelabas šalkas, nav jau nekāds joks... bet tagad... apdomājiet, mēs, četrpadsmit cilvēki, no kuriem viens, divi, četri, seši, astoņi - no kuriem astoņi tādi kā lasīt izlasīti, mēs tak ne šim, ne tam neaiziesim... nepazudīsim. Tas nevar būt!"

Grīntāla spēcīgā, dziļā balss biedriem skanēja tik patīkami, ka viņu ģīmji mazliet apskaidrojas. Neviens viņa vārdiem gan neticēja, jo neviens jau nebij tāds bērns, kas nezinātu, ka jaunība un spēks nespēj atturēt nelaimi un likteni, bet tomēr kļuva vieglāk, šai vīriškā balsī klausoties, kura ar tādu pārliecību izrunāja to, ko katra sirds drebēdama cerēja.

"Tas nevar būt," runātājs atkārtoja. "Man mājā sieva katrureiz noredz sapnī, ja kāda nelaime gaidāma... Nē, bez visa joka... Un šorīt viņa man nekā netika teikuse. Un tad paskatāties tikai Birkenbaumā! Par tādu puisi vien jau kā viņš būtu Dievam žēl, kur nu vēl par mums visiem!"

Birkenbaums savilka laipni lūpas un paskatījās vienā un otrā. Viņam bij brīnišķīgi skaidras un laipnas bērna acis un sārto vaigu vidū bij balsnēji laukumiņi, it kā tur kāds būtu piedūris baltu pavasara ziedu puteklīšus. Visi citi sajuta, ka Grīntāls puisi piezoboja, tikai viņš pats vien zvejnieka vārdus turēja par glaimu. Viņš zīmēja tos uz savu ārējo izskatu, un visi citi tos attiecināja uz viņa dabu. Un par to ikkatrs domāja ļoti slikti. Birkenbaums nebij kurzemnieks, bet uz turieni no Vidzemes vidienas noklīdis. Papriekšu tas bij laidis plostus no Ogres Daugavā, tad no Daugavas uz Rīgu. No Rīgas tas bij aizkūlies uz Jelgavu, Kuldīgu, Liepāju un beigās bij salīdzis par puisi pie Zaigas, kas savrup viens pats dzeltens un samisis stāvēja.

Birkenbaums zvejnieku starpā bij pazīstams kā liels stiprinieks un mūžīgs kauslis. Viņš ar saviem spēkiem bij dzīvojis tik bezbēdīgi kā amerikāņu miljonāra izlutināts dēls ar tēva naudu. Bet tie nebij bijuši izšķiežami. Sārts un ar visai dzīvām acīm viņš skatījās savos likteņa biedros.

"Nu, jel tas jāsaka, ka viņam visvairāk acu noraudātu pakaļ nekā mums kaut kuram citam," Skrastiņš sacīja, žēli smaidīdams.

"Vai ne, Birkenbaum? Man ir sieva un zeņķis, un meitens, tie man nokliegtu pakal, bet par tevi vaimanātu - cik daudz, ko?"

Birkenbaums paraustīja plecus.

"Salasīsim tagad zivis," sacīja Grīntāls, jo daļa no Zaigas zivju vezuma bij izkaisījusēs pa ledu. "Nevar zināt, kad kāds gabals nošķeļas, un par katru zivtiņu būtu skāde."

Pulciņš izdalījās, un pēc kāda laika zvejnieki atnāca pie Zaigas vezuma, gribēdami salasītās zivis tajā salikt. Bet Zaļga sēdēja uz vezuma un nelaida neviena klāt.

"Paturiet vien, paturiet," viņš sacīja. "Kas putējis, putējis."

"Ko tas nozīmē? Ko tu domā?" Grīntāls vaicāja.

"Tas nozīmē, ka vezums ir mans un citiem pie tā nav nekādas daļas," Zaļga atbildēja, mašķus un segu ciešāk ap ragavu kurvi ar kāri gādīgu roku apbāzīdams.

"Tas ir traks!" Birkenbaums izsaucās. "Tas laikam domā to vezumu viens pats apēst!"

"Tā mana darīšana, ko es domāju," Zaļga atcirta, un viņa dzeltenā ģīmja panti sačervelējās, un viņa acis pieņēma skaudīga pērtiķa acu izskatu.

Birkenbaumā iesvila dusmas.

"Nudie, viņš domā, ka tas par tām zivīm vēl kungs!" viņš iesaucās. "Nost no vezuma, veci!" Un viņš nometa savas zivis uz ledus, sagrāba Zaļgu un gribēja to ar varu noraut no vezuma. Bet šis turējās pie segas un mašķiem cieti kā zirneklis pie saviem tīkliem, kad to no viņa alas velk ārā.

"Lai nu, lai nu, Birkenbaum," Grīntāls mierināja un stājās starpā. "Gan visu izdalīsim ar labu. Ja citādi ne, atpirksim viņam tās zivis."

Birkenbaums Zaļgu palaida vaļā, un šis atkal uzrāpās uz vezuma. Bet visiem zvejniekiem piepeši tā izlikās, ka Birkenbaums nemaz neesot tik slikts cilvēks, un viens otrs to arī izteica vārdos.

Tikai Gurlums stāvēja savrup un nesacīja nekā. Viņš bij ciets cilvēks un zināja, ka tam neviens laba nenovēlēja. Viņa vienīgās rūpes bij tagad nedot iemesla priekš zobošanās. Jo viņš bij arī ļoti viegli aizskarams un lieki lepns. Viņš savu izmisumu mēģināja slēpt aiz vienaldzīga drūmuma un baidījās jau tagad, ka tik viņam dūšas netrūktu nozust ar godu, ja vairs nebūtu cerības uz glābšanos.

Pret pusdienas laiku vējš viļņus sacēla lielākus, un ledus savādi sāka krakšķēt. Krakšķēšana pieņēmās, un zvejnieki, no kuru ģīmjiem tumšās ēnas jau bij sākušas mazliet atplaikšķīties, kļuva atkal drūmāki un klusāki.

Piepeši dīvaina sprēgāšana gāja pa ledus gabalu.

Kārlēns, kas blakus Birkenbaumam bij stāvējis, satvēra puiša roku.

"Bailes?" sacīja Birkenbaums un mēģināja smaidīt.

Zēna zilās acis, pilnas sāpīga izmisuma, skatījās puisī.

"Ledus laikam... laikam..." viņš sacīja, bet nenobeidza.

"Kā tad, lūzīs. Ā, kas tad mums nekaitētu, ja uz šitāda lēruma visu laiku varētum vizināties."

"Es palikšu pie tevis."

"Nu, turies tak pie saviem saimniekiem Daldas un Jaņa."

"Nē, man labāk..."

"Kā gribi."

Zēns paspieda stiprāk Birkenbauma roku, un tā viņi stāvēja kopā un laida līdz ar citiem acis apkārt, meklēdami, kur kāds gabals būtu atšķīries.

Kad nelabā sprēgāšana diktāk atjaunojās, Birkenbaums Kārlēnam neviļot roku aplika ap kaklu. Viņš sajuta laipnu labvēlību pret šo zēnu, kas taisni viņu bij izraudzījis par savu tuvāko bēdu biedri.

"Sirds dreb?" Birkenbaums iejautājās, pa pusei jokodamies.

"Nē. Man tikai tā vien ir... es nezinu... Sirds žņaudzas... es negribu baiļoties... sak, kas būs, būs... bet nekā!" Zēna sārtajā, liesā ģīmī abas smalkās grumbas, kas no deguna gar mutes kaktiem vilkās uz leju un viņam deva vecāku izskatu, kļuva loti dziļas.

Labu brīdi cietis klusu, viņš jautāja:

"Un tev?"

"Ko?"

"Kā tev ir ap dūšu?"

"Man? Vai nu labi. Labi jau nav... Ar spēku jau te nekā nevar izdarīt," puisis kā atvainodamies piebilda.

"Un kā tu domā - kā mums izies?"

"Ko es tur... dzirdēji, ko Grīntāls sacīja? Trīs četras dienas."

"Jā, vai tu tam tici?"

"Nu tak lielas cerības ir uz glābšanos. Satiksim varbūt arī kādu kuģi."

"Bet kad nu nesatiekam?"

"Tad... nu, tad jau tu zini, kas notiks."

Zēns apklusa. Te jau tikai varēja būt runa no glābšanās vai posta, bet viņa sirds tvīka vēl pēc kādas trešās varbūtības, pēc kaut kā nezināma, neapjaušama, pēc kāda brīnuma, jo plaukstošai dzīvībai nāve ir kaut kas neticams.

Ledus plosts slīdēja tālāk, jūra šņāca un sāka viņa malas postīt. Gabals pēc gabala atsprāga, peldēja līdz un trinās gar lielā gabala malām. Piepeši starp zvejniekiem, kuri divos pulkos bij stāvējuši, parādījās šaura, pelēki zaļgana plaisa, plētās un auga, un šķīra abus Cubukus, Stūri un Skapānu no pārējiem biedriem. No abām pusēm atskanēja kliedzieni, roku mājieni — kā uztrauktas skudras cilvēki tekāja gar viena un otra ledus gabala malām. Vecais Cubuks laikam gribēja lēkt ūdenī, jo dēls ar to cīnījās un saturēja viņu cieti. Attālums starp abiem ledus gabaliem ātri auga, un beigās uz pārpeldēšanu no viena uz otru vairs nebij ko domāt.

"Tie nu ir beigti," sacīja Grīntāls. "Bez kumosa pārtikas. Žēl tā Skapāna... Uz vidu! Vairāk uz vidu! Un paliksim visi kopā!"

Klusēdams nelaimīgo pulciņš virzījās uz priekšu.

Apstājušies tie ilgu laiku ar nemierīgām acīm sekoja mākoņiem, kuri kā apvazāti palagi laidās pie debesīm, skatījās viļņu nerimstošā gaitā un klausījās viņu aprastā rūkoņā. Pamazām šaī vienmuļībā viņu sastingums atkal atlaidās, un viens uz otru pameta pa vārdam.

"Tas Skapāns," Janis sacīja uz veco Daldu, savu tēvu, "žēl gan par to. Pieci mēneši kā precējies."

Vecais nopūtās.

"Par to veco Cubuku... tur nu nav ko žēlot. Tam bij laiks. Tāpat tas Ludis ar. No tā arī vairs nekas nebūtu iznācis... Bet Stūre, tāds taupīgs, godīgs cilvēks... visu mūžu... un nu... un nu..."

Vecais Dalda nesacīja nekā. Ko par citu postu runāt, kad pašam tāds pats bij gaidāms. Viņš skatījās dēlā, un viņa lupas raustījās.

"Māte mūs šovakar sacījās sagaidīt ar sutinātiem kāpostiem," viņš runāja. "Bet tagad jau viņa zinās..."

Janis pamāja ar galvu. Tēvs saverkšķīja acis un aizspieda vienu vēl ar rādāmo pirkstu, bet viņš tomēr nevarēja atturēt pāri asaru, kuras iekrita viņa baltajā bārzdā.

"Jā, tagad viņa jau zinās," viņš atkārtoja. "Ko nu tā sacīs, ka mēs abi divi... abi divi... Vai nu tu nevarēji palikt mājā. Par sevi es jau nekā... Tāpat viņa... Bet par tevi... tu viņai biji..."

Viņa uzpampušas acis atkal saverkšķījās, un viņa nāsis drebēja.

Janis sakoda zobus. Nekas mūs tā nepaceļ un turklāt neievaino kā citu sāpes par mūsu likteni.

"Ak," viņš spiesti runāja, "nemaz vēl nebēdājies, mēs gan vēl laimīgi tiksim malā."

"Jā, jā, jā, tāpat kā tie deviņi desmit toreiz. Nu jau arī desmit vien vairs esam palikuši."

Uz vakara pusi Grīntāls uzsauca biedrus un vaicāja, vai tiem negriboties ēst. Viņš runāja atkal tādā pašā drošā balsī kā arvien, un zvejnieku nogurušās sirdis atdzērās pie tās un sajuta pret runātāju pateicību. Skrastiņš atbildēja visu vārdā, ka griboties jau nu gan, bet ko tad ēdīšot, zivis esot jēlas un zirgi vēl dzīvi.

"Lūkosim ar zivīm," Grīntāls runāja. "Katla nav. Vārīsim tās manā ādas cepurē."

"Skotelē būtu labāk," Sīlis piebilda.

"Vai tava bez degutas?"Grīntāls prasīja. "Nē - nu tad jāpaliek pie cepures. Sacērtiet vienas ragavas un sasmalciniet ledu."

Kamēr šie rīkojumi tika izpildīti, Grīntāls piegāja pie Zaigas, kas, rokas iemiedzis starp ceļgaliem, uz ragavu malas sēdēja.

"Sedz vaļā!" zvejnieks sacīja.

Bet Zaļga neklausīja. Tas izstiepa rokas uz abām pusēm, it kā tas vezumu gribētu aizsargāt.

"Sedz tās zivis vaļā!" Grīntāls vēlreiz iesaucās un savilka nikni uzacis.

Zaiga ar abām rokām sāka taustīt pa vezuma virsu, viņa apakšžokļa grumbainā, dzeltenā āda raustījās, pie kam žods kļuva gluži ass. Viņš murmināja kaut ko caur zobiem, un beigās vārdi "nolīgt maksu" Grīntālam iesitās ausīs.

Pār spēcīgā zvejnieka sarkanbrūno ģīmi pārskrēja it kā liesmas.

"Vai tu negudrs!" viņš uzbrēca. "Vai tev jau slāpst pēc jūras ūdens! Nost no vezuma!"

Zaļga pacēlās un aizvilkās lēnām aiz sava zirga.

Grīntāls attaisīja vezumu, noskaitīja priekš katra divas vienlīdzīgi lielas zivis un sāka tad tās izšķērst.

Kad uguns ar lielām pūlēm bij uzkurta, Grīntāla cepure apdomīgi aiz divām malās ievērtām auklām tika turēta virs liesmas, kamēr ledus bij izkusis; tad ūdenī ielika zivis un "katlu" nolaida zemāk.

Kad pirmais katls bij novārījies pusgatavs, tad uzlika otru un trešu, kamēr visas zivis bij apsutušas. Pilnīgi izvārīt viņas nedrīkstēja, bij jātaupa malka.

Tad zivis izdalīja.

"Paldies nu gan jāsaka," runāja Skrastiņš, "bet pirkstus laikam gan pēc viņām neviens nelaizīsim."

Zvejnieki mēģināja ēst, bet zivju garša bij pavisam nelaba. Tās smeķēja pēc sviedriem un rūgtā jūras ūdens un bij turklāt vēl pusjēlas. Tikai Birkenbaums savas apēda.

"Man no laika gala bijis ļoti labs kurvis," viņš apgalvoja. "Es varu akmeņus rīt."

"Kad ūdens mutē kāpj, tad jāmācās peldēt, kad bads virsū spiedīsies, tad mācīsimies ēst," Grīntāls piebilda un iebāza savas zivis ķešā. "Nemetīsim nekā zemē."

"Man vēl ir drusku maizes no šā rīta," Dalda čukstēja, pagriezies uz dēlu, "paiesim drusku pie malas, tad es tev to iedošu."

"Un tu pats?"

"Man... es vēl varu iztikt."

"Ēd vien pats, tēv."

"Nē, nē, es zinu, tev gribas... jaunam jau vairāk..." Un viņš Jani aizvilka nost no citiem un spieda tam rokā pusriecienu rupjas maizes.

Bet Janis tās neņēma.

"Ēd tak nu pats," viņš sacīja un piegriezās atkal pie citiem biedriem.

Krēslai metoties, Grīntāls tukšās ragavas tā lika pagriezt, ka vējš nāca no sāniem, un tad zvejnieki, muguru pret muguru, uz tām sasēdās. Tā viņi nakti gribēja pavadīt.

Un tad aptumsa. Pie debesīm nepaspīdēja neviena zvaigznīte, ass vējš pūta, un jūra kauca un krāca visapkārt.

Neviena acs neaizdarījās. Viņi visi lūkojās biezajā tumsā, kura kā svins gūlās uz visu kamiešiem.

"Ak, kā man gribas ēst!" Kārlēns čukstēja uz Birkenbaumu. "Kaut jel tās zivis nebūtu bijušas tik riebīgas!"

"Ko lai dara," atteica puisis.

Pēc ilgas klusuciešanas viņš zēnu dzirdēja sāpīgi nopūšamies.

"Kas ir?" viņš vienaldzīgi jautāja.

"Ēst gribas," zēns čukstēja.

Birkenbaums sēdēja brītiņu un sita nepacietīgi ar roku uz ceļgala. Tad viņš piecēlās un uzrāva zēnu līdzi kājās. Viņš to noveda pāris soļu no ragavām nost, izvilka kaut ko no azotes un iespieda to Kārlēnam rokā.

"Dzer," viņš pavēlēja, un puika attaisīja pudeli un dzēra.

"Bet nestāsti nevienam," Birkenbaums sacīja, pudeli atņemdams atpakaļ. "Un nu lūko uzkost."

Viņi atgriezās atpakaļ uz ragavām, un puika, lai gan riebdamies, tomēr apēda savas zivis.

Un tad atkal ilgāku laiku neviens nepakustējās; nakts gāja savu gaitu, jūra šņāca, ledus krakšķēja, un vējš sāļā ūdens smaku nesa pār ledus gabalu.

"Birkenbaum, vai tu guli?"

"Nē."

"Es drusku uzgulšos uz tava klēpja."

"Gulsties."

Kārlēns ielika rokas Birkenbauma klēpī un uzgūlās uz tām. Pēc brītiņa puisis manīja, cik aukstas zēna rokas bij. Viņš nomauca cimdu un saņēma savā siltajā, dzīvības pilnā rokā puikas sastingušos, liesos pirkstus. Lēnām tie sasila, un tad siltums plūda no zēna puiša un no puiša zēna pirkstos.

Kārlēns bij aizmidzis.

Bet zēna mierīgā elpošana, kuru puisis nedzirdēja, bet tikai sajuta no krūts cilāšanās, un viņa pirkstu siltums tam atgādināja naktis, kurām nebij nekā kopēja ar šī nogurušā puikas mieru.

Tā tad nu viss bij pagalam. Nekad viņš vairs ar karsti pukstošu sirdi vaļējām acīm negulēs gultā un negaidīs, kamēr visi aizmiguši, lai tad nedzirdami pieceltos un, plikās kājas apdomīgi uz vēso kulu liekot, aizlīstu uz otru kaktu... Nekad viņš vairs nevērs vaļā klētiņas durvju, nekad pussamestas siena kaudzes pavēnī negulēs, gari izlaidies, un nekavēsies ar saulē apdegušiem pirkstiem... Kā tas varēja būt? Kā viņš šeit bij nokļuvis? Viņš tad tur tāļu Ērgļu kalnos bij gājis ganos, bij tur ilgus gadus dzīvojis, dzēris trakojis, priecājies, teātri spēlējis, divas dienas kā par jokiem cietumā sagulējis, un tagad, un nu... nu viņš sēdēja uz zvejnieku ragavām un jūra trakoja ap viņu, un viņš brauca nāvē. Tas nevarēja būt! Tādas lietas notika tikai pasakās, sapnī. Šis bij viens no tiem briesmīgiem sapņiem, kuri tik dzīvi un skaidri kā pate dzīve. Kaut jel varētu atmosties! Atmosties! Kas tie par māņiem! Viņš gluži labi zināja, ka viņš nesapņoja. Šis ledus, šis sāļais jūras vējš, šī rūkoņa - viss, viss bij patiesība, viņš salka patiesi, un viņam patiesi bij jāmirst jānomirst badā vai jāiegāžas ūdenī, tumsā, bezdibenī līdz ar šo zēnu un Grīntālu, un visiem tiem citiem spirgtiem un veseliem cilvēkiem... Aukstas šalkas zibeņa ātrumā pārskrēja pār puiša muguru, un viņa mute kļuva sausa un cieta. Nē, tas tomēr nevarēja būt! Tādas briesmas notika svešās zemēs, tur tāļu, un par tām stāstīja un lasīja kā par kaut ko ikdienišķu un vajadzīgu, bet pats tak tādu notikumu nevarēja piedzīvot! Birkenbaums arvien cieti bij apzinājies, ka viņš sveiks izies caur dzīvi. Kad kaut kur kāds bij sagriezis roku, pārcirtis kāju, no mašīnas ticis salauzts, noslīcis, tad puisis vienmēr to bija dzirdējis ar apzinu, ka viņu nekad nepiemeklēs šādas likstas. Un nu viņš sēdēja uz lūstoša un irstoša ledus gabala, un visapkārt bij nakts un nāve... Ā, šis Zaļga! Ja tas viņam nebūtu uzmācies! Tad viņš varbūt atkal būtu aizkūlies atpakaļ uz savu vidu, gulētu siltā istabā, un saimnieks ar mazu lampiņu rokā iznāktu no savas istabas un paceltu viņu tagad uz zirgu barošanu.

Puisis nodrebēja un saspieda neviļot Kārlēna pirkstus tik cieti, ka tas nemierīgi sāka raustīties. Birkenbaums atjēdzās, atlaida zēna pirkstus un uzlika it kā mierinādams savu otru roku uz viņa pleciem. Viņa uztraukums pamazām atslāba. Vēl taču bij cerība, vēl bij pārtikas diezgan, vēl nezin kas nevarēja notikt!

Bet, naktij neizsakāmi ilgi ilgstot, viņa izmisums atkal auga, kāre pēc dzīves brēca pēc pestīšanas, kamēr austrumos svīda pirmā gaisma, un puisis, galvu nokāris, drusku iemiga.

Trīsēdams viņš pietrūkās. Citi jau bij no ragavām piecēlušies un stāvēja, un skatījās uz jūru. Bij nepatīkami auksts, Kārlēns arī drebēja, bet snauda arvien vēl tālāk. Birkenbaums viņu negribēja modināt un palika sēdam, kamēr viņš pats uztrūkās. Tad arī viņi piecēlās un skatījās līdz ar citiem visapkārt.

Tā pate vakardienas bezcerības aina: pelēki viļņi ar baltiem putu vaiņagiem un augšā pelēki mākoņi. Ledus plosts bij kļuvis mazāks un apaļāks, vēja pusē gar malām tam šūpojās un nemitoši trinās zaļgani kluči. Zvejnieku sejas visas izskatījās daudz vecākas kā vakar, un visu acīs bij lasāms, ka viņus bij apmeklējuši spoki, kuri kā upuri prasa siržu asinis.

Kad Skrastiņš bij parunājies ar Jani, kuram tas drusku bij draugs, un Kārlēnam mīļi un žēli noglāstījis plecus, viņš piegāja pie Grīntāla. Tikpat viņš, kā arī visi citi to uzskatīja par šī nelaimīgo pulciņa galvu.

"Kas nu būs ar brokastu?" viņš vaicāja.

"Ēdīsim atkal zivis," Grīntāls atbildēja. "Kas grib, lai ņem zaļas, priekš citiem tās apsutināsim, kamēr vēl mums malka."

Tika atkal uzkurta uguns un zivis tāpat kā vakardien apvārītas. Viebdamies zvejnieki tās ēda. Tad Birkenbaums puiku noveda pie malas un abi iedzēra.

"Tu man esi kā brālis," sacīja puika.

"A, ko nu... tas nekas. Tu esi labs zēns. Es tevi izmācītu par krietnu zelli."

"Vai zini, ja tiksim malā, tad... tad labi satiksim."

"Labi, lai ir."

Kad viņi atkal pie citiem bij piegājuši, Grīntāls Birkenbaumam pavēlēja vienu ķeksi labi stipri piesiet ilkss galā, esot jāceļ flaga gaisā. Vai kādam esot sarkans lakats? Izrādījās, ka tāda nevienam nebij, bet to tiesu sarkani krekli bij trim: Grīntālam, Janim un Skrastiņam.

"Kas ir, Skrastiņ, ar tavu kreklu?" vaicāja Grīntāls. "Vai dosi, ko spert gaisā?"

"Kad jādod, jādod," Skrastiņš žēli atbildēja. "Bet salti gan būs bešā. Es esmu salts cilvēks. Es zinu, ka man jau tagad ar visu kreklu lūpas zilas. Bet, kad jādod, jādod."

Visu acis pavērsās uz runātāja lūpām, kuras tiešām bij zilganas. Grīntāls nevarēja apspiest viegla smaida.

"Nu, lūkosim tad arī bez tevis iztikt," viņš sacīja. "Es esmu mierā lozēt ar Jani, kuram no mums abiem krīt atdot savu kreklu."

"Es arī esmu," Janis atbildēja.

Grīntāls izvilka no azotes ķešas grāmatiņu, izplēsa lapu, pārplēsa to uz divām daļām, iezīmēja vienā krustu un satina abas lapiņas rullīšos.

"Krusts nozīmē kreklu," viņš sacīja, Janim abas lozes uz delnas pretim sniegdams.

Janis satvēra vienu - tas bij izvilcis lapiņu ar krustu.

"Sastājaties vēja pusē," viņš sacīja, norāva ātri kažoku, svārkus un vesti, vienu acumirkli pamirdzēja viņa muskuļainās rokas un krūtis, un tad tas atkal stāvēja, kažokā ģērbies, kā visi citi.

"Tas bij kā lēciens saltā ūdenī," viņš nosacīja.

Kreklu piestiprināja ķekša galā un pacēla gaisā. Zvejnieki ledū gribēja izkalt caurumu un tajā ilkss galu iestiprināt, un to tad vēl piesiet pie ragavu apgalves, lai kārts nebūtu jātur. Bet Grīntāls, samisušos ļaudis kā nekā gribēdams nodarbināt, tam pretojās un noteica, ka kārts pēc rindas ik pa diviem esot jātur gaisā un pie tam jāuzmana, vai no kaut kurienes netuvojas glābšana.

Kad Birkenbauma reize bij klāt, viņš viens pats savu laiku gribēja nostāvēt, bet Kārlēns neļāvās, satvēra kārti un palīdzēja savukārt noturēt gaisā posta zīmi, kuru vējš plivināja un pēra.

"Dzert gribas," puika sūrojās.

"Vai domā, ka man negribas?" atteica Birkenbaums. "Grauz ledu, zīd ledu."

"Grauz nu, grauz! Ko piegrauzīsi, kad mute jau kā izbrucināta! Cik ilgi mēs gan tā varēsim izturēt?"

"Jā, Dievs to zina, to mēs laikam neviens neesam izprovējuši."

"Ak, kad nu būtu tikai viena pilīte, godīgi ko nodzerties."

"Neņerkšķi," sacīja Birkenbaums.

"Jā, tu esi liels, bet, kad tu būtu tāds kā es, tad tu vis tā nerunātu."

Puisis atminējās pagājušās nakts un kļuva atkal laipns.

"Nu tā, ir jau grūti, ir jau grūti, bet ko lai dara," viņš noteica.

"Man jau no laika gala salts nav bijis labs," Kārlēns žēlojās tālāk. "Un tagad jārij dzīvs ledus... Man te kreisā pusē lejpus ribām tā sūrkst, tā sūrkst. Reizēm arī iedur kā ar iesmu."

"Jā, tur es laimīgs, man tas ledus ūdens vēl nekas."

Bet vēlāk arī Skrastiņš, līdzīgi puikam, sāka gausties, un zvejnieki uztraucās par šo jauno, draudošo postu, par kuru dažs no viņiem līdz šim lāgā nebij iedomājis.

Grīntāls atkal biedrus centās apmierināt.

"Vēl jau mums ir divi zirgi," viņš sacīja. "Tajos vēl siltas sulas diezgan, ja kādam tās taisni vajadzēs."

"Asinis dzert!" Sīlis iesaucās.

"Glums, sāļi dzeltens dzēriens," Birkenbaums mierīgi izskaidroja. "Es asinis esmu dzēris."

Uz zvejnieku sejām parādījās reizē kāre un riebums, kāre pēc silta valguma un ieaudzinātais riebums pret asinīm.

"Mēs vēl diezgan neesam izkārmējuši," sacīja Grīntāls, biedros skatīdamies. "Aizurbsim tad tos bērzus, kad mums viņu sula izliksies patīkama."

Kad Birkenbauma un Kārlēna rinda atkal bij klāt un tie labu laiku jau bij stāvējuši pie kārts, zēns sacīja:

"Birkenbaum, tu gan laikam jau ļoti daudz esi piedzīvojis.

"Vai tu to domā tādēļ, ka esmu asinis dzēris? To tu ari jau būtu varējis piedzīvot.' Es toreiz biju tavā vecumā. Kāvām teļu... es toreiz biju traks puika.

"Tā. Un cik vecs tu biji, kad tu iesāki..."

"Dzert? Brandviņu dzert?"

"Nē... lai paliek... Saki - kā tev visvairāk būtu žēl, ja nu mēs vairs netiktu malā?"

"Kā? Visas dzīves man būtu žēl."

"Tās jau nu katram žēl. Bet kaut kā sevišķa. Mātes, brāļa vai brūtes, vai kā."

"Man nav it nekā seviška. Es tikai domāju, ka es vel daudz gadu tā būtu varējis dzīvot kā līdz šim, un tad man paliek dzīves žēl vai paša sevis - es nezinu lāga."

"Jā, paša sevis... man arī. Bet man seviški vienas lietas dēļ. Es vienmēr līdz šim tā domāju, nezin kā tad ir... un man vienmēr stiprāk gribējās dabūt zināt, kā tad ir, kad tā... divi... ak, Birkenbaum, kad es būtu tu!"

Viņš skatījās puisī, un viņa acīs dega neapmierinātu ilgu sāpīgā liesma.

'Tas viens daudzums," Birkenbaums strupi izgrūda, savas kaunīgākās jūtās savādi aiztikts. "Tas viss viens daudzums. Tev tā žēl, man tā žēl... E, blēņas!"

Viņu laiks bij apkārt, un pie kārts piestājās citi.

Pret vakaru katrs atkal dabūja savu daļu zivju, un tad no jauna uz viņiem nolaidās garā nakts ar savām ainām par siltām istabām, kurās uz galda dega gaiša lampiņa, par bālām sievietēm, sažņaugtām rokām, izraudātam acīm.

Arī Kārlēns, kaut gan tas atkal noliecās Birkenbauma klēpī, gulēja maz un nemierīgi.

Trešās dienas rītā vairs nebij malkas. Bet neviens arī vairs nedomāja par zivju vārīšanu. Kārām acīm visi tās redzēja izdalām, skaudīgi, ka tikai kāds nedabūtu kādu lielāku.

Līdz šim Zaļga uz vezuma bij sēdējis un ap to tūļājies. Tagad Grīntāls pavēlēja, ka nevienam pie tā neesot brīv iet kā tikai ap ēšanas laiku tam, kas zivis ņēma priekš izdalīšanas.

"Vai tev nekā vairs nav pudelē?" prasīja Kārlēns, Birkenbaumu novezdams pie malas.

"Nē."

"Bet bij tak vēl diezgan daudz."

"To es vakar vakarā izdzēru."

"Un man nedevi?"

"Vai tad man tas bij jādara? Vai tev to tiku apsolījis?"

"Apsolījis!... Bet tu tak redzi, ka man iet sliktāk par tevi."

"Bet tā bij mana pudele. Un slikti man arī iet. Teic Dievu, ka pavisam dabūji. Cits manā vietā----"

"Ak tāds tu esi!"

"Kāds tad?"

"Ak, ej... bij vēl tik daudz... tur vēl abiem līdz rītam parītam būtu pieticis!" puika īgni izsaucās. "Un nu šis viens pats visu izrijis!"

"Skaties!" Birkenbaums dusmīgi izsaucās. "Šis mani rās! Knauķis tāds! Ka nedabū vēl pa purslām!"

"Pats ka nedabū!" puika, tikko asaras valdīdams, izsaucās un meta naidīgus mirkļus uz Birkenbaumu. "Žūpa!"

Birkenbaums piegāja pie zēna, paskatījās tam cieti acīs un iecirta tam spēcīgi pa lūpām.

"Nu tu turēsi muti," viņš sacīja.

Zēna ģīmis pārvērtās aiz dusmām. Viņš sagrāba puiša roku un lūkoja tajā iekost.

Bet Birkenbaums izrāva roku un saspieda tad puikas rokas augšpus locītavām kā ar dzelzs maiglēm.

Kārlēna iedzeltenie zobi iekodās bālajā apakšlūpā, un viņš ar kājām Birkenbaumam lūkoja spert, bet šis zēnu pievilka sev tik tuvu klāt, ka tas neizdevās. Piepeši puisis manīja, ka puika saslāba. Viņš to palaida vaļā, un puika būtu nogāzies, ja viņš to no jauna nebūtu sagrābis aiz rokas.

Brīdi zēna galva kā nedzīva gulēja pie Birkenbauma krūts.

"Kārlēn, Kārlēn, kas tev ir?" puisis modināja.

"Dzert," puika čukstēja. "Dodiet dzert."

Birkenbaums zēnu noveda pie ragavām un piegāja tad pie Grīntāla, vaicādams, vai nebūtu vienam zirgam jānolaiž asinis. Puika esot palicis pavisam slābans.

"Par to jāaprunājas ar citiem," Grīntāls atbildēja. "Tā puikas dēļ vien zirga vēl nevaram kaut."

Viņš sasauca zvejniekus kopā, un tie nosprieda vēl nogaidīt.

Grīntāls nožēlojoši pret Birkenbaumu pameta ar roku, un pulciņš atkal izšķīrās.

Birkenbaums, kam līdz šim gandrīz vienmēr Kārlēns bij atradies pie sāniem, palika viens pats.

Viņš piegāja pie Gurluma, pasacīja kādu vārdu, bet zvejnieks tikai paskatījās viņā un neatbildēja nekā. Viņš piegriezās pie Skrastiņa, tas skatījās viņā ar iekritušām, žēlām acīm, ieteicās: "Nu, Birkenbaum?" - pakratīja ar galvu un novērsās. Viņš piegāja pie Daldiem, tie runāja par māti, par viņas vientulību, par glābšanos. Viņš pastāvējās pie tiem brītiņu, viņi puiša nelikās redzot, tas aizgāja tālāk. Gulbis un Sīlis skatījās, kā Zaļga atšķetināja mašķus un ar tiem baroja savu zirgu. Šim pulciņam Birkenbaums negribēja tuvoties. Zaigas acis viņam riebās. Viņš pagriezās uz Grīntālu, kurš acumirklī stāvēja pie kārts un to viens pats atbalstīja. Bet neapstādamies puisis viņam aizgāja garām. Šim staltajam zvejniekam piemita kaut kas, kā Birkenbaumam trūka, kas viņu it kā ar neredzamu roku saspieda mazāku un kūdīja uz slepenu pretestību. Viņš pievirzījās atkal ragavām, uz kurām Kārlēns sašļucis sēdēja un ar stīvām, platām acīm skatījās tālumā. Birkenbaums viņam vienreiz lēnām pagāja garām, otrreiz - zēns ar stīvām acīm un vaļējām lūpām sēdēja nekustēdamies un nelikās puiša redzam. Beigās Birkenbaums viņam nosēdās līdzās.

Arī to zēns nelikās manām. Ilgu laiku tā nosēdējis, puisis atkal piecēlās. Pašulaik arī viņa rinda bij klāt stāvēt pie kārts. Saīdzis viņš nostāvēja savu laiku, neviens pie viņa nepienāca, neviens viņa neredzēja. Kārti atdevis Skrastiņam ar Gulbi, viņš aizgāja gandrīz līdz pat ledus malai. Ja kāds šķausnas gabals ar viņu nošķēlās, nošķēlās, kas tad arī liels bija! Jāmirst būs tā kā tā šādā nāvē, agrāk vai vēlāk būs jānoslīkst, ledum sabirstot drupās. Rau, cik daudz jau milzīgais līdzenums bij kļuvis mazāks! Un ar kādu nemitīgu rosmi atlūzušie kluči kalās viens pret otru un pret zvejnieku plostu! Un tur tālāk - ar kādu kārumu viļņi visiem šiem zaļganiem, telēķuveidīgiem klučiem un vižņiem necentās tikt pāri, lai savus baltos vaiņagus nomestu pie zvejnieku kājām...

Birkenbaums apgāja ledus gabalam gandrīz visapkārt un tad atgriezās atkal pie ragavām. Puika arvien vēl nebij no vietas kustējies. Viņa paplatās lūpas bij zilganas, viņa šaurā piere, no kuras cepure bij atšļukuse uz pakausi, spīdēja bāli dzeltena.

Birkenbaums atkal nolaidās viņam pie sāniem.

"Kārlēn!"

Puika viņa nelikās dzirdam.

"Ko dzert nav," puisis turpināja. "Ledus vien ir. Bet, ja gribi, es kādu gabaliņu tikām turēšu rokās, kamēr tas izkusīs un ūdens paliks remdenāks. Bet, ja vairs nevari izturēt... uzklausies jel... ja tu vairs nevari nociesties... es... iegriezīšu sev rokā."

Kārlēns sarāvās, noskurinājās un uzmeta tad kāru mirkli Birkenbauma rokām.

Sekundi vēlāk puisis savu kreiso roku zēnam bij piegrūdis pie mutes.

Puika sagrāba Birkenbauma roku, mēģināja to atgrūst, apmierinājās un zīda...

Tad puisis norāva sev lakatiņu no kakla, pārplēsa to un aptina lejpus īkšķa ap roku.

Kad vakarā Grīntāls bij izdalījis zivis, uznāca mazs mākonītis un sāka birdināt smalkas pērslas. Pēc tam vējš piestājās un laiks noskaidrojās. Laipni pie debesīm mirdzēja zvaigžņu bari, bālgani vizēja Putnu Ceļš. Bet neviens no nelaimīgajiem nepacēla acu uz augšu. Dobjā vienaldzībā viņi pavadīja nakti.

Ar jaunu rītu visiem atausa jauna cerība, jo laiks palika skaidrs un rāms. Nu varbūt kāds kuģis drīzāk pamanīs viņu sarkano posta zīmi.

Bet diena pagāja, un cerība nepiepildījās.

Vakarā Grīntāls pasludināja, ka zivju divām dienam vien vairs esot. Vai neizdalīšot šovakar tikai pa vienai, lai iznāktu ilgākam laikam?

Lai vēl šovakar ejot pa vecam, vairums nosprieda, un Grīntāls izdalīja parasto skaitu.

Vakarā atkal visi sasēdās uz ragavām, klusi, slābani, ar iekritušām acīm un vaigiem. Ūdeņi šņāca tuvāk, un ledus gabala cilāšanās stipri bij manāma.

Kārlēns bij piekļāvies pie Birkenbauma.

"Nu viss pagalam, Birkenbaum? Jā?"

"Laikam," puisis atbildēja.

"Tu izcietīsi ilgāk nekā es."

"Laikam."

"Ak, ka tak viss neietu tik lēnām... Tos, kas nomirs, - tos tak ielaidīs jūrā?"

"Laikam."

"Tad tu ielaid mani... Ak, kaut tak viss neietu tik lēnām!... Ak, mīļo Birkenbaum, ak, Birkenbaum!"

Puika apkampa puiša elkonu, piespieda galvu pie viņa pleca un šņukstēja.

Birkenbaums cieta klusu.

Piektās dienas rītā pret brokasta laiku Grīntāls tāļu ziemeļos domājās ieraudzījis dūmus. Ar lielāko uzmanību visi skatījās uz apzīmēto vietu. Garenais mākonītis kļuva skaidrāks, un beigās vairs nebij ko šaubīties, ka tas cēlās no kāda garāmbraucoša tvaikoņa.

"Celiet plagu augstāk! Viciniet to!" cits caur citu sauca, un visi spiedās ap kārti.

Dūmu mākonis auga, un zvejnieku bālie ģīmji atdzīvojas, viņu acis zibēja. Pat Gurlumam raisījās mēle uz pāris prieka vārdiem.

Vecais Dalda bij nogājis savrup, raudāja un lūdza Dievu.

Labu laiku garenais dūmu stabiņš palika vienlīdzīgi liels. Nekustēdamies zvejnieki viņā skatījās, nejaudādami gandrīz pat ne acu pamirkšķināt.

Bet tad viņu skati metās arvien stīvāki, arvien šausmīgāki. Mākonītis sāka dilt! Tvaikonis netuvojās viņiem, tas viņus neredzēja vai negribēja redzēt! Tas viņiem aizbrauca garam!

Kā nakts ēna nolaidās uz visu ģīmjiem. Flagas turētāji kārti palaida vaļā, tā nogāzās, un Zaļga sarkano kreklu mīdīja ar kājām un kodīja sava kažoka piedurkni. Nabaga Skrastiņš bij atšļucis uz ragavām un muldēja tur nesaprotamus vārdus, un smējās. Kārlēns Birkenbaumu cieti bij apkampis, un Grīntāls stāvēja un skatījās arvien vēl uz to vietu, kur mākonītis bij nozudis.

Piepeši Janis iekliedzās.

"Laiva! Laiva!" viņš sauca.

Visi pagriezās uz Jani, kurš ar rokām māja pret dienvidiem. Tur peldēja neliela laiva un bij jau tik tuvu, ka varēja izšķirt, cik cilvēku tajā sēdēja. Bij pavisam septiņi. Divi airēja, viens stūrēja, četri sēdēja, nekā nedarīdami.

Vecais Dalda salika rokas un pacēla tās mēmi uz augšu.

"Birkenbaum! Birkenbaum!" šņukstēja puika.

Kad laiva tik bij tuvu pienākuse, ka ģīmjus varēja izšķirt, tad zvejnieki redzēja, ka tajā sēdēja trīs sveši un Stūre, Skapāns un abi Cubuki, visi četri vairāk mironi nekā dzīvi cilvēki.

Zvejnieki laivai steidzās pretim. Pēc dažiem pūliņiem viens airētājs uzkāpa uz ledus gabala.

Viņš sveicināja un sacīja kaut ko, bet neviens viņu nesaprata, jo viņš nerunāja pa latviski. Beigās Grīntāls ar zīmju valodas palīdzību izzināja tik daudz, ka laivā ne vairāk kā septiņus cilvēkus varot uzņemt.

Tikai septiņus! Un viņu bij desmit! Kurš lai glābās, kurš lai palika atpakaļ? Brīdi visi stāvēja kā neapjēgdamies, tad Zaļga sāka virzīties uz laivu.

"Jākāpj ir iekšā, kas paliks atpakaļ, tas paliks."

Bet Grīntāls to sagrāba aiz rokas un atrāva atpakaļ.

"Paliec. Mums atkal jālozē. Jūs tak visi esiet ar mieru?"

"Lūkosim tak papriekšu visi taī laivā sasēsties," sacīja Skrastiņš, "ja tad redzēs, ka tā tik daudz nevar nest, tad varēs lozēt."

Bet svešais ar to nebij mierā. Viņš rādīja, ka tad varētu izcelties plūkšanās un laiva apgāzties.

"Nu tad lozēsim," sacīja Grīntāls. "Nostājaties pēc vecuma. Dalda, Zaļga, Gurlum, Skrastiņ, Sīli - tā tak būs pareizi?...

Jā... Kurš no jums ir vecāks: Birkenbaums, Gulbis vai Janis?... Kārlēns un es paliksim tie pēdējie."

Viņš izplēsa atkal pāris lapu no savas ķešas grāmatiņas, saplēsa tās vienlīdzīgos gabaliņos un uzvilka ar zīmuli uz trim lapiņām krustus.

"Kas tās izvilks, tie paliks atpakaļ."

Viņš satina lozes, ielika tās cepurē un piegāja pie Daldas. Vecais attina savu zīmīti: tā bij tukša. Drebošu roku Zaļga ķēra cepurē. Tas satvēra vienu, otru zīmīti un beigās trešo attina vaļā. Tā bij tukša. Gurlumam bij tāda pate laime. Skrastiņš sev svinīgi pārmeta krustu un izvilka tad savu lozi. Tukša. Grīntāls piegāja pie Sīļa. Nu taču vajadzēja ķerties pilnai lozei. Sīļa rokas tā drebēja, ka tas tikko papīru varēja attīt vaļā. Glābts... Ar drebošu roku Janis ķēra cepurē un izvilka pirmo krustiņu. Cepurē palika divi krustiņi un viena balta loze. Lūpas sakniebis, Grīntāls Birkenbaumam cepuri sniedza pretim. Tas paskatījās brīdi ar aizrautu elpu lozēs, satvēra tad vienu un attina to ātri vaļā. Viņš bij izvilcis pēdīgo dzīvības lapiņu.

Grīntāls apgāza cepuri un izkratīja abas pārpalikušās lozes uz ledus.

"Mums, Kārlēn, nav ko vilkt," viņš nosacīja. "Nu tad ejiet!"

Zaļga un Gurlums ātri iekāpa laivā. Viņiem sekoja Gulbis un Sīlis. Skrastiņš piegāja pie Grīntāla un spieda tam roku.

"Aiznes manai sievai labas dienas," Grīntāls sacīja.

Arī Birkenbaums no viņa atvadījās, tāpat no Jaņa. Tad tas piegriezās Kārlēnam.

Kā sasalis zēns stāvēja un skatījās laivā.

Birkenbauma ģīmis savilkās sāpīgi. Viņš satvēra zēna roku un spieda viņa liesos, aukstos pirkstus. Puika neatbildēja uz puiša rokas spiedienu, un, kad tas to atkal palaida vaļā, roka kā nedzīva nokrita pie Kārlēna sāniem. Pāri soļu pagājis uz priekšu, Birkenbaums piepeši apstājās, pameta savādu mirkli uz puiku, likās ar sevi cīnoties un iekāpa tad lēnām laivā.

Dalda ar Jani bij nogājuši savrup, un vecais acīm redzot no dēla nevarēja šķirties.

"Ir laiks, Jaņa tēv," Grīntāls skubināja.

"Es palikšu," sacīja Dalda.

"Es neiešu! Neparko!" izsaucās Janis.

"Tu iesi! Ej! Tu man drīzāk atbrauksi pakaļ nekā es tev. Es gaidīšu. Ej."

"Tēv!"

"Ej, ej!... Mātei no vecā labas dienas. Un brauc pakaļ. Ej, kāp laivā."

"Neparko! Es nevaru! Es neiešu!"

Bet vecais Dalda stūma Jani uz laivu, kurā tas beidzot kautrēdamies iekāpa.

"Ar Dievu, dēls! Ar Dievu, dēls!" vecais viņam nosauca pakaļ un atkārtoja klusām, laivai lēnām aizvirzoties projām: "Ar Dievu, dēls! Ar Dievu, dēls!"

Grīntāls reizes trīs atvadīdamies pavicināja ar cepuri, aplika tad roku ap Kārlēna kaklu un palika tā nekustēdamies stāvam.

Arī Dalda, drusku noliecies uz priekšu, stāvēja kā sastindzis.

Tā viņi Janim un Birkenbaumam, kuri no tiem savu acu nenovērsa, vēl labu laiciņu bij redzami. Tad viņu tēli kļuva neskaidri, saplūda kopā, un beigās viss ledus gabals pie apvāršņa bij redzams kā mazs, iepelēks punkts.

Un tad arī tas bij nozudis. 

Translated by the author

 

Noch immer wehte ein mäßiger Südwest, und noch immer schwamm das ungeheure Eisstück weiter und weiter hinaus in das Meer.

Auf dem Eise befanden sich vierzehn Fischer und zwei Pferde. Die Leute waren mit dem Aushauen von Wuhnen und dem Auswerfen ihrer Netze beschäftigt gewesen, und niemand von ihnen hatte bemerkt, daß das Eis in Bewegung geraten war. Erst als Karlen, ein sechzehnjähriger Junge, einem Pferde, das nach der Strandseite zu laufen begonnen hatte, eine ziemlich weite Strecke nachgeeilt war, hatte er unweit des Ufers wahrgenommen, daß das Eis nicht mehr feststand. Der Knabe war nun schleunigst umgekehrt und hatte den Fischern das Unglück mitgeteilt; als diese jedoch in rasendem Lauf den Rand des Eisstücks erreicht hatten, war keine Rettung mehr möglich gewesen. Juris Skara, der zu Hause ein junges Weib und drei Kinder besaß, hatte sich dennoch von der Verzweiflung hinreißen lassen, war ins Wasser gesprungen, und die Gefährten hatten gesehen, daß er unweit des Ufers versunken war.

Seit diesem Ereignis waren mehrere Stunden vergangen, und noch immer bewegte sich das Eis in derselben unmerklichen Weise fort wie anfangs.

Die Blässe des ersten Schreckens war von den Gesichtern der Männer geschwunden. In aller Zügen lag bloß etwas eigentümlich Gepreßtes. Aller Augenbrauen waren schmerzlich verzogen, und in aller Augen zitterte und flackerte jenes Flämmchen, das geheime Verzweiflung verrät.

Sie alle wußten es, daß sie sich mit jedem Augenblick weiter entfernten, nicht bloß vom Ufer des Meeres, sondern auch vom Gestade des Lebens.

Die Fischer hatten sich in Gruppen geteilt und sprachen halblaut miteinander. Um Karlen herum standen die jüngeren und unverheirateten: Gulbis, Birkenbaum und Janis Dauda, alle von blühendem Aussehen und kräftigem Wuchs. Der Knabe erzählte ihnen noch einmal, wie er gefahren und gerannt und wie weit ungefähr das Eis bereits vom Strande entfernt gewesen, als er das Unglück bemerkt habe.

»Hättest du denn nicht noch ans Ufer schwimmen können?« fragte Birkenbaum.

»Ich denke wohl«, erwiderte der Junge. »Das Wasser ist freilich kalt, aber ich denke wohl.«

»Schade, – wenn du gewußt hättest, daß du umsonst ... daß wir sowieso ... dann wäre es besser gewesen, wenn du versucht hättest ...«

»Es wär' ihm vielleicht ebenso ergangen wie dem Skara«, sagte Janis Dauda.

»Ja, vielleicht ... Aber denke doch, daß es gut gegangen wäre«, seufzte der Knabe. »Wenn ich mein Pelzchen abgeworfen hätte und mich zusammengenommen hätte ...«

Und Karlens große, blaue Augen füllten sich mit Tränen.

»Nun, nun, und sag' nun noch nichts, es wird schon gut werden«, beruhigte Birkenbaum. »Der Wind wird sich ändern, und man wird nach uns suchen. Sei nur still.«

Der Junge fuhr mit der Handfläche schnell über die feuchtgewordenen, schmalen Wangen und antwortete: »Ich sag' ja auch nichts.«

Ein wenig weiter von dieser Gruppe stand ein langer, hagerer Greis mit dunkler Gesichtsfarbe, struppigem Bart und einer Zigeunernase. Seine Blicke waren starr auf einen Mann gerichtet, der mit gekrümmtem Rücken und gefalteten Händen vor ihm stand und nicht viel jünger aussah als er selbst. Es waren der Fischer Zubuk und sein Sohn Ludis.

Die verheirateten jüngeren Männer waren zufällig zu einer eigenen Gruppe zusammengetreten: der riesenhafte, schöne Grünthal, der behäbige Skapann, dessen feste Wangen wie zwei Päonien glühten, der bleiche, freundliche Skrastinsch und der untersetzte Sfihlis.

Der alte Dauda sprach mit Stuhre, einem bejahrten Junggesellen, und Salga und Gurlum standen abseits allein.

Mit seiner wohlklingenden Stimme und durch sein ruhiges Verhalten beherrschte Grünthal seine Gruppe. Er sprach beinahe ganz allein, erwog die eine und die andere Möglichkeit der Rettung und seine Worte waren voll tröstlicher Zuversicht.

»Diese Fahrt wird höchstens zwei, drei Tage dauern«, sagte er mit einer solchen Überzeugung, als ob alle sich auf einem Schiff befänden und er dessen Führer wäre, »zwei drei Tage. Und wenn sie auch einen Tag länger währt ... wir haben ja Fische, der Salga hat ein Fuder Fische, und wenn wir mit den Fischen zu Ende sind, können wir ja ein Pferd nehmen.«

»Jawohl«, pflichtete ihm Skrastinsch bei, sein blasses, freundliches Gesicht zu einem matten Lächeln verziehend, denn er hatte die Angewohnheit, seinen Worten eine scherzhafte Färbung zu geben, »wir werden uns ein Pferd schlachten. Man sagt, das Pferdefleisch sei süß.«

Die roten Lippen des behäbigen Skapann verzogen sich ein wenig, in Sfihlis Zügen dagegen zeigte sich unverhohlener Widerwille.

»Wir essen's ja noch nicht«, bemerkte Grünthal.

»Und wenn wir's essen werden, dann wird er derjenige sein, welcher nach dem größeren Bissen langen wird«, sagte Skrastinsch. »Oder willst du mir deinen Anteil abtreten, Sfihlis?«

»Abtreten – was soll man vom Abtreten reden«, versetzte Sfihlis langsam. »Wird man's durchaus essen müssen – nun, dann wird man's essen. Aber solche Sachen! Solche Sachen sind hier schon lange nicht gehört worden. Im vorvergangenen Jahre sind wohl von Jamburg – oder von dort irgendwoher herum – einige Fischer ins Meer hinausgetrieben worden. Nach drei Tagen sollen die wieder ans Land gekommen sein.«

»Ja«, bekräftigte Grünthal. »Und eine ähnliche Geschichte las ich in der Zeitung im vergangenen Jahr aus Arensburg. Da hatten sich die Fischer nach zwei Tagen gerettet.«

»Hier am kurischen Strande sind ja auch solche Fälle vorgekommen«, sagte Skrastinsch, »nur in unserer Gegend hat man so etwas noch nicht erlebt.«

»Mein Vater erzählte eine solche Geschichte«, sprach jetzt der alte Dauda, der auch zu der Gruppe getreten war. »Ich hab es vergessen, waren es neun oder zehn oder elf Menschen, die damals verschollen sind.«

»Verschollen?« wiederholte Skrastinsch. »Verschollen?«

»Ja, verschollen«, sagte der Alte leise, und ein Blick aus seinen etwas trüben, geröteten Augen, mit den geschwollenen Augenbeuteln, glitt zu seinem Sohne Janis hinüber.

Alle schwiegen und wagten nicht, einander anzusehen, denn in großem Unglück schämt sich der Mensch ebensosehr wie in großer Schmach.

»Na«, begann Grünthal nach einer Pause wieder, »wird es denn nun mit uns auch so passieren? Das glaube ich nicht. Mir kommt es nur so vor, als ob dies bloß eine solche ... solche ... wie soll man sagen ... eine etwas gefährliche Spazierfahrt sein wird. Weiter nichts. Im ersten Augenblick ... natürlich ... da überlief mich auch solch ein hässlicher Schauder, es ist doch kein Spaß ... aber jetzt... bedenkt doch, wir sind unser vierzehn Mann, von denen – eins, zwei, vier, sechs, acht – von denen acht geradezu ausersehen sind. Sollen die mir nichts dir nichts so verschwinden? Das ist unmöglich!«

Die kräftige, tiefe Stimme Grünthals klang den Gefährten so angenehm, daß sich ihre Gesichter aufhellten. Keiner glaubte zwar seinen Worten, denn keiner war ja so einfältig zu meinen, Jugend und Kraft könnten Unglück und Schicksal wenden, dennoch aber wurde es jedem ein wenig leichter beim Anhören dieser männlichen Stimme, welche mit einer solchen Überzeugung das aussprach, was aller Herzen bebend erhofften.

»Das ist unmöglich«, wiederholte der Fischer. »Zu Hause sieht es meine Frau jedesmal im Traum, wenn ein Unglück bevorsteht ... Nein, ohne Scherz ... Und heute morgen sagte sie mir nichts. Und dann seht euch nur den Birkenbaum an! Um einen solchen Burschen allein wäre es ja mehr als jammerschade, von uns übrigen gar nicht zu reden!«

Birkenbaum verzog freundlich seine Lippen und sah den einen und anderen an. Er hatte wunderbar helle und freundliche Kinderaugen, und auf der Mitte der blühenden Wangen waren zarte, weiße Flecken, als hafte an jenen Stellen der keusche Staub weißer Frühlingsblüten. Alle übrigen fühlten, daß Grünthals Worte spöttisch gemeint waren, nur der Bursche selbst faßte sie als eine Schmeichelei auf. Er bezog sie auf sein stattliches Aussehen, während seine Gefährten meinten, Grünthal ziele auf seinen Charakter. Und den hielt jedermann für sehr schlimm. Birkenbaum war kein Kurländer, sondern war dorthin aus Livland verschlagen worden. Er war mit Flößen von der Oger in die Düna gefahren, die Düna hatte ihn nach Riga gebracht. Von Riga war er nach Mitau hingeraten, von dort hatte ihn sein Schicksal nach Goldingen und dann nach Libau verschlagen, und zuletzt hatte er sich als Knecht bei Salga verdungen, der abseits allein dastand, mit einem verzweifelten Ausdruck in seinem fahlen Gesicht.

Birkenbaum war bei den Fischern als Kraftmensch und großer Raufbold bekannt. Er hatte mit seinen Kräften so verschwenderisch gewirtschaftet wie der verwöhnte Sohn eines amerikanischen Millionärs mit dem Golde seines Vaters. Aber sie waren bisher nicht versiegt. Frisch und mit überaus lebendigen Augen sah er in die Gesichter seiner Schicksalsgenossen.

»Nun, wenigstens das muß man sagen, daß ihm mehr Augen nachweinen würden, als jedem von uns anderen«, sagte Skrastinsch, weh lächelnd. »Nicht wahr, Birkenbaum? Ich hab' eine Frau und einen Jungen und ein Mädchen, die würden mir nachwimmern, über dich aber würden trauern – wie viele, was?«

Birkenbaum zuckte die Achseln.

»Ja«, sagte Grünthal, wandte sich seitwärts und sah nach den Fischen, die neben Salgas Schlitten auf dem Eise verstreut umherlagen. »Laßt uns aber jetzt die Fische auflesen. Man kann nicht wissen, wo und wann das Eis bersten wird, und um jedes verlorene Fischlein wäre es schade.«

Das Häuflein verteilte sich, und nach einer Weile versammelten sich die Fischer wieder um Salgas Schlitten und wollten die zusammengelesenen Fische in das Fuder zurücklegen. Doch Salga saß auf demselben und ließ keinen heran.

»Behaltet sie nur, behaltet sie«, sagte er. »Verloren ist verloren.«

»Was soll das heißen?« frage Grünthal. »Was meinst du damit?«

»Ich meine, daß das Fuder mir gehört und andere sich darum nicht zu kümmern brauchen«, versetzte Salga, die Matte und die Decke mit gierig-sorglicher Hand an den Rändern des Schlittenkorbes feststopfend.

»Der ist verrückt!« rief Birkenbaum aus. »Der gedenkt wohl das Fuder allein aufzufressen?«

»Das ist meine Sache, was ich denke«, entgegnete Salga rauh, und sein gelbes Gesicht verzog sich in unzählige Falten und Fältchen, und seine Augen sahen aus wie die eines neidischen Affen.

Birkenbaum brauste auf.

»Bei Gott, er meint, daß er noch Herr über die Fische ist!« rief er aus. »Fort von dem Schlitten! Weg!« Und er warf seine Fische auf das Eis, ergriff Salga und zerrte ihn von dem Fuder herunter. Doch der Alte hielt sich an der Decke und der Matte fest wie eine Spinne an ihren Fäden, wenn man sie aus ihrem Schlupfwinkel reißt.

»Laß ihn, laß ihn, Birkenbaum«, sagte Grünthal und trat beruhigend dazwischen. »Wir werden schon alles in Güte abmachen. Wenn nicht anders, werden wir ihm die Fische abkaufen.«

Birkenbaum ließ Salga los, und dieser kroch wieder auf sein Fuder zurück. Allen Fischern schien es jedoch plötzlich, daß Birkenbaum gar nicht ein so schlechter Mensch sei, und der eine oder andere ließ auch ein lobendes Wort fallen.

Bloß Gurlum stand abseits und sagte nichts. Er war ein harter Mann und wußte, daß ihm niemand wohlwollte. Seine einzige Sorge war jetzt darauf gerichtet, nicht lächerlich zu werden. Denn er war auch leicht verletzbar und eitel. Er versuchte seine Verzweiflung hinter einer gleichmäßigen Düsterkeit zu verbergen und hatte schon jetzt Angst, daß es ihm an Mut gebrechen würde, freiwillig und in Ehren zu sterben, wenn alle Hoffnung auf Rettung geschwunden sein sollte.

Um die Mittagszeit wurde der Wellenschlag größer, und das Eis begann in eigentümlicher Weise zu krachen. Das Krachen wurde lauter, und die Fischer, von deren Gesichtern die düsteren Schatten ein wenig gewichen waren, wurden wieder still und finster.

Plötzlich lief ein seltsames Knistern durch das Eisstück.

Karlen, welcher neben Birkenbaum gestanden hatte, ergriff dessen Hand.

»Angst?« sagte Birkenbaum und versuchte zu lächeln.

Die blauen Augen des Knaben, voll schmerzlicher Verzweiflung, sahen den Burschen an.

»Das Eis wird wahrscheinlich ... wahrscheinlich ...«

»Bersten? Natürlich. Bersten wird's. Ah, was würde uns fehlen, auf einem solchen Ungeheuer die ganze Zeit über umherzufahren.«

»Ich bleibe bei dir.«

»Nun, halt dich lieber an deine Wirte, Dauda und Janis.«

»Nein, ich möchte lieber ...«

»Wie du willst.«

Der Knabe drückte ein wenig stärker Birkenbaums Hand, und so standen sie beisammen und ließen gleich den übrigen die Blicke umherschweifen und suchten zu entdecken, ob nicht irgendwo ein Stück Eis abbarst.

Als das seltsam aufregende Knistern sich in verstärktem Maße erneuerte, legte Birkenbaum seinen Arm unwillkürlich um Karlens Nacken. Er empfand ein freundliches Wohlwollen für diesen Knaben, der sich gerade ihn zu seinem nächsten Leidensgefährten erkoren hatte.

»Bebt das Herz, was?« fragte Birkenbaum, bloß um etwas zu sagen.

»Nein. Mir ist nur so ... ich weiß nicht ... das Herz preßt sich zusammen ... ich sag mir: was da sein wird, wird sein ... aber nichts!«

Die beiden feinen Furchen, die sich von der Nase längs den Mundwinkeln herabzogen und dem geröteten, mageren Gesicht des Knaben ein älteres Aussehen gaben, wurden sehr tief. Nachdem er eine geraume Weile geschwiegen, fragte er dann:

»Und dir?«

»Was?«

»Wie ist dir zumute?«

»Mir? Gut jedenfalls nicht. Selbstverständlich ... Mit Kraft ist hier ja nichts auszurichten«, fügte der Bursche wie entschuldigend hinzu.

»Und wie, denkst du, wird es uns ergehen?«

»Was weiß ich ... Du hörtest, was Grünthal sagte. Drei, vier Tage.«

»Ja, glaubst du daran?«

»Nun, große Hoffnung auf Rettung haben wir doch alle. Wir werden vielleicht auch einem Schiff begegnen.«

»Wenn wir nun aber keinem begegnen?«

»So wird sich der Wind ändern.«

»Wenn er aber nun weht und weht und weht?«

»Dann ... nun dann, weißt du, was geschieht.«

Der Knabe verstummte. Hier konnte ja nur die Rede von Rettung und Untergang sein, aber sein Herz lechzte noch nach einer dritten Möglichkeit, nach etwas Unbewußtem, Unbegreiflichem, nach einem Wunder, denn dem aufblühendem Leben ist der Tod etwas Unglaubliches ...

Das ungeheure Eisfloß glitt weiter, das Meer rauschte und begann seine Ränder zu zerstören. Stück um Stück barst ab, schwamm mit und rieb sich an den Kanten des großen, auf dem sich die Fischer befanden. Plötzlich wurde ein schmaler, graugrüner Riß sichtbar, dehnte sich und wuchs und schied die beiden Zubuks, Stuhre und Skapann von den übrigen Gefährten. Von beiden Seiten erscholl Geschrei, die Leute winkten einander mit den Händen zu und liefen wie aufgestörte Ameisen längs den Rändern der Eisstücke hin und her. Der alte Zubuk wollte ins Wasser springen, der Sohn jedoch hinderte ihn daran und hielt ihn fest. Die Entfernung zwischen beiden Eisstücken wuchs geschwind, und schließlich war an ein Hinüberschwimmen von einem zum andern nicht mehr zu denken.

»Mit denen ist's nun aus«, sagte Grünthal. »Ohne einen Bissen Nahrung. Schade um den Skapann ... Zur Mitte, mehr zur Mitte! Und laßt uns zusammen bleiben!«

Schweigend gehorchten die Fischer und schritten der Mitte des Eisstücks zu.

Nachdem sie stehengeblieben waren, sahen sie in langem Schweigen mit unruhigen Augen dem Gang der Wolken zu, die wie graue Laken am Himmel dahinflatterten, und blickten in den unaufhörlichen Kampf der Wellen, welche die Luft ringsum mit ihrem Zischen und Grollen erfüllten. Langsam löste sich wieder in dieser Eintönigkeit ihre Erstarrung, und hier und da wurden zwischen den Zunächststehenden einige Worte gewechselt.

»Der Skapann«, sagte Janis zum alten Dauda, seinem Vater, »schade um den Menschen, kaum fünf Monate verheiratet.«

Der Alte seufzte.

»Der alte Zubuk ... um den ist's nicht viel ... dessen Zeit war um. Ebenso um den Ludis. Aus dem wäre auch nichts mehr geworden ... Aber Stuhre, der sparsame ordentliche Mensch ... der sein Leben lang ehrlich und schwer ... und jetzt... so ...«

Der alte Dauda sagte nichts. Was nutzte es, sich das Elend anderer auszumalen, wenn man ein ähnliches selbst zu erwarten hatte. Er blickte den Sohn an und seine Lippen zuckten.

»Die Mutter wollte uns heute abend mit gewärmtem Sauerkohl erwarten«, sagte er. »Aber jetzt wird sie es schon erfahren haben ...«

Janis nickte bejahend. Der Vater kniff die Augen zusammen und drückte das eine noch mit dem Zeigefinger zu, aber er konnte es dennoch nicht verhindern, daß ein paar Tränen in seinen weißen Bart fielen.

»Ja, sie wird es jetzt schon wissen«, wiederholte er. »Was wird sie nun sagen, daß wir beide ... beide ... Wärst du doch zu Hause geblieben. Von mir rede ich nicht... ebenso sie ... Aber um dich ... Du warst ihr ...«

Seine geschwollenen Augen kniffen sich wieder zusammen, und seine Nasenflügel bebten.

Janis biß die Zähne zusammen. Nichts erhebt uns und verwundet uns zugleich so sehr als der Schmerz anderer über unser Schicksal.

»Ach«, sagte er gepreßt, »noch mußt du nicht so reden, wir werden noch alle glücklich ans Land kommen.«

»Ja, ja, gewiß, ebenso wie jene zehn oder elf damals. Jetzt sind wir ja auch nur noch unserer zehn geblieben.«

Gegen Abend rief Grünthal die Gefährten zusammen und fragte, ob sie nicht hungrig seien? Er sprach wieder in demselben zuversichtlichen Tone wie immer, und die ermatteten Herzen der Fischer richteten sich auf an dieser Stimme und empfanden Dankbarkeit gegen den Sprechenden. Skrastinsch antwortete in aller Namen, daß sie allerdings hungrig wären, was jedoch sollten sie essen? Die Fische seien roh und die Pferde noch am Leben.

»Machen wir uns an die Fische«, sagte Grünthal. »Einen Kessel gibt's nicht. So hab' ich mir dann überlegt, daß man sie in einer Mütze wird kochen müssen. Ich geb' die meinige dazu her.«

»Im Schurzfell war' es besser«, bemerkte Sfihlis.

»Ist deines ungeteert?« fragte Grünthal.

»Nein.«

»Nun, dann müssen wir bei der Mütze bleiben. Zerhauet einen Schlitten und zerkleinert Eis.«

Während diese Anordnung ausgeführt wurde, trat Grünthal zu Salga, der, die Hände zwischen den Knien geklemmt, auf dem Rande seiner Fuhre dasaß.

»Deck' los!« sagte der Fischer.

Doch Salga gehorchte nicht Er streckte die Arme nach beiden Seiten aus, als ob er das Fuder beschützen wollte.

»Deck' die Fische los!« rief Grünthal noch einmal und zog die Augenbrauen zusammen.

Salga begann mit beiden Händen auf dem Fuder umherzutasten, die faltige gelbe Haut seines Unterkiefers zuckte, wobei das Kinn ganz spitz wurde. Er murmelte etwas zwischen den Zähnen, und zuletzt vernahm Grünthal die Worte »den Preis festsetzen.«

Über das rotbraune Gesicht des kräftigen Fischers fuhr es wie eine Flamme.

»Bist du verrückt?« schrie er auf. »Hast du schon Durst nach Meerwasser? Fort von dem Fuder!«

Salga erhob sich und schlich langsam hinter sein Pferd.

Grünthal öffnete das Fuder, zählte für jeden zwei möglichst gleichmäßig große Fische ab und begann sie aufzuschneiden und auszuweiden.

Als das Feuer mit großer Mühe angemacht war, wurde Grünthals Mütze vorsichtig an den Ohrenklappen über der Flamme gehalten, bis das Eis in dem sonderbaren Kessel geschmolzen war. Dann wurde in die Mütze ein Teil der Fische getan, und als diese halbgar gekocht waren, ein anderer, bis alle Fische auf diese Weise gesotten waren. Gar kochen durfte man sie nicht, denn das Holz mußte gespart werden.

Darauf wurden die Fische verteilt

»Dankbar muß man wohl sein«, sagte Skrastinsch leise, »aber die Finger wird sich nach diesem Mahl wohl keiner lecken.«

Die Leute versuchten die Fische zu genießen, doch war das beinahe nicht möglich. Sie schmeckten abscheulich nach dem Tuch der Mütze und waren dazu noch halb roh. Bloß Birkenbaum aß seine Portion auf.

»Ich habe von jeher einen tüchtigen Magen gehabt«, erklärte er. »Ich könnte Steine schlucken.«

»Wenn das Wasser in den Mund steigt, lernt man schwimmen, wenn der Hunger über uns kommen wird, werden wir essen lernen«, bemerkte Grünthal und steckte seine Fische in die Tasche.

»Ob man die Fische nicht lieber braten sollte?« riet jemand. Der Gedanke erwies sich jedoch als unausführbar, weil man mehr Fische auf einmal kochen als braten konnte.

»Ich habe noch ein wenig Brot von heute früh«, flüsterte der alte Dauda seinem Sohne zu, »komm beiseite, damit ich es dir gebe.«

»Und du selbst?«

»Ich ... ich kann noch auskommen.«

»Iß nur selbst, Vater.«

»Nein, nein, ich weiß, du hast Hunger ... ein junger Mensch hat mehr Hunger ...«, und er zog Janis beiseite und wollte ihm einen halben Schnitt Brot in die Hand drücken.

Allein der Sohn weigerte sich, das Brot zu nehmen.

»Iß doch nur selbst«, sagte er und wandte sich wieder den übrigen zu.

Als es zu dämmern begann, ließ Grünthal die beiden Pferde an der Windseite vor den übriggebliebenen Schlitten stellen. Dann setzten sich die Fischer auf den Schlitten. So wollten sie die Nacht verbringen.

Und dann wurde es dunkel. Kein Sternlein leuchtete am Himmel, ein scharfer Wind wehte, und das Meer heulte und brüllte ringsum.

Kein Auge schloß sich. Sie alle starrten in die Finsternis, die sich wie Blei auf die Schultern senkte.

»Ach, wie ich hungrig bin!« flüsterte Karlen Birkenbaum zu. »Wenn doch die Fische nicht so widerlich wären.«

»Nichts zu machen«, versetzte der Bursche.

Nach einer langen Pause hörte er den Knaben schmerzlich aufseufzen.

»Was gibt's?« fragte er gleichgültig.

»Essen möcht' ich«, flüsterte der Knabe.

Birkenbaum saß eine Weile da und schlug ungeduldig mit der Hand auf das Knie. Dann erhob er sich und riß den Knaben mit sich empor. Er führte ihn einige Schritte vom Schlitten weg, zog etwas aus dem Busen hervor und drückte es Karlen in die Hand.

»Trinke«, befahl er, und der Junge öffnete die Flasche und trank.

»Aber erzähl' es keinem«, sagte Birkenbaum, die Flasche zurücknehmend. »Und nun versuch' aufzubeißen.«

Sie kehrten zum Schlitten zurück und der Knabe aß, wenn auch widerwillig, seine Fische auf.

Und dann regte sich wieder niemand während einer längeren Pause. Die Nacht schlich dahin, das Meer brüllte, das Eis krachte, und der Wind wehte den Geruch des salzigen Wassers über das Eis.

»Birkenbaum, schläfst du?«

»Nein.«

»Ich werde mich ein bißchen auf deinen Schoß niederlegen.«

»Tu es.«

Karlen legte die Hände in Birkenbaums Schoß und beugte sich auf dieselben nieder. Nach einer Weile fühlte der Bursche, wie kalt die Hände des Knaben waren. Er zog seinen Handschuh ab und nahm in seine warme, lebensvolle Hand die erstarrten, mageren Finger des Knaben. Langsam erwarmten sie, und dann strömte die Wärme vom Knaben zum Burschen und von dem Burschen zum Knaben.

Karlen war eingeschlafen.

Doch das ruhige Atmen des Jungen, das er zwar nicht hörte, sondern aus der gleichmäßigen Bewegung der Brust bloß fühlte, und die Wärme seiner Finger erinnerte ihn an Nächte, die nichts Gemeinsames hatten mit der Ruhe dieses Knaben.

So war es denn nun mit allem aus. Niemals mehr würde er mit heißem klopfenden Herzen und offenen Augen im Bett daliegen und warten, bis alle eingeschlafen sind, um sich dann unhörbar zu erheben und mit vorsichtigem Fuß über den kühlen Lehmboden in die andere Zimmerecke zu schleichen ... Niemals mehr würde er die angelehnte Kletentür öffnen, niemals mehr langgestreckt daliegen im Schatten eines halbfertigen Heuschobers und mit sonnenverbrannten Fingern spielen ... Wie war das nur geschehen? Wie war er hierher geraten? Er hatte doch dort fern in den Erlaaschen Bergen das Vieh gehütet, hatte dort lange Jahre gelebt, getrunken, getollt, Theater gespielt, war wie zum Scherz für eine Dummheit auf vierundzwanzig Stunden ins Loch gesteckt worden und nun ... nun saß er auf einem Fischerschlitten, das Meer umtoste ihn, und er fuhr in den Tod. Das war doch unmöglich! Solche Ereignisse passieren bloß im Märchen, bloß im Traum. Dies war einer jener fürchterlichen Träume, welche so lebhaft und deutlich wie das Leben selbst sind. Wenn er doch nur erwachen könnte! Erwachen! Welch ein Unsinn! Er wußte es ganz gut, daß er nicht träumte. Dieses Eis, diese bittersalzige Meerluft, dieses Brausen, alles, alles war Wirklichkeit; ihn hungerte wirklich, und er mußte wirklich sterben – mußte verhungern oder ins Wasser stürzen, ins Dunkel, in den Abgrund, zusammen mit diesem Knaben und Grünthal und allen den übrigen frischen und gesunden Menschen ... Ein kalter Schauder durchschüttelte den Burschen, und sein Mund wurde trocken und hart. Nein, das konnte nicht geschehen! Solche Schrecknisse ereigneten sich in fremden Ländern, irgendwo in der Ferne, und man erzählte und schrieb von ihnen als von etwas Alltäglichem und Notwendigem, aber selbst erlebte man doch so etwas nicht! Birkenbaum war sich dessen immer bewußt gewesen, daß er ungefährdet durchs Leben gehen werde. Wenn irgendwo jemand sich die Hand zerschnitten, mit der Axt in den Fuß gehauen hatte, von einer Maschine zermalmt worden oder ertrunken war, dann hatte der Bursche immer das sichere Gefühl gehabt, daß ihn dergleichen Unfälle niemals treffen würden. Und nun saß er auf einem krachenden und berstenden Eisstück, und ringsum waren Nacht und Tod ... Ah, dieser Salga! Wenn der sich ihm nicht aufgedrängt hätte! Dann hätte es ihn vielleicht wieder zurück in die Heimat geführt, er schliefe in einer warmen Stube, und der Wirt, mit einem kleinen Lämpchen in der Hand, träte aus seiner Stube und weckte ihn jetzt, damit er die Pferde füttere.

Der Bursche erbebte und drückte unwillkürlich die Finger des Knaben so fest, daß dieser zu zucken begann. Birkenbaum faßte sich, ließ Karlens Finger los und legte wie beruhigend seine andere Hand auf dessen Nacken. Seine Erregung ließ allmählich nach. Noch war ja Hoffnung vorhanden, noch gab es Nahrung, noch konnte sich wer weiß was ereignen!

Doch während die Nacht mit unendlicher Langsamkeit dahinschwand, wuchs seine Verzweiflung von neuem. Das Verlangen, noch zu leben, bäumte sich auf gegen die Vorstellung einer plötzlichen unnatürlichen Vernichtung, bis im Osten der erste Morgenschimmer sichtbar wurde und der Bursche mit gesenktem Kopf ein wenig einnickte. Zitternd wachte er auf. Die anderen hatten sich schon vom Schlitten erhoben, standen da und blickten auf das Meer hinaus. Es war unangenehm kalt. Karlen zitterte auch, doch schlummerte er noch immer fort. Birkenbaum wollte ihn nicht wecken und blieb sitzen, bis er erwachte. Dann erhoben sich auch die beiden und blickten ringsumher.

Dasselbe gestrige Bild der Hoffnungslosigkeit: graue Wellen mit weißen Schaumkronen und oben graue Wolken. Das Eisfloß war kleiner und runder geworden, an der Windseite schaukelten am Rande und rieben sich unaufhörlich grünliche Klötze. Die Gesichter der Fischer sahen alle viel älter aus als gestern, und in aller Augen lag jener gequälte Ausdruck, der da entsteht, wenn der Mensch von Gespenstern heimgesucht wird, die an seinem Herzblut saugen.

Als Skrastinsch einige Worte mit Janis, mit dem er befreundet war, gewechselt und Karlen wehmütig auf die Schulter geklopft hatte, trat er auf Grünthal zu. Sowohl er als auch die übrigen betrachteten ihn als das Haupt der Leidensgenossenschaft.

»Wie wird's mit dem Frühstück sein?« frage er.

»Wir nehmen wieder Fische«, antwortete Grünthal. »Wer will, mag sie roh essen, für die übrigen werden wir sie wieder halbgar kochen, solange das Holz reicht!«

Es wurde wieder Feuer angemacht und die Fische in derselben Weise wie am Abend gekocht. Mit Widerwillen aßen die Fischer. Birkenbaum führte wiederum den Knaben beiseite, und beide tranken.

»Du bist mir wie ein Bruder«, sagte der Junge.

»Ach was ... das ist doch nichts. Du bist ein braver Junge. Ich würde aus dir einen tüchtigen Gesellen machen.«

»Weißt du, wenn wir ans Land kommen, dann ... dann wollen wir uns gut vertragen.«

»Gut, gut, jawohl.«

Als sie sich wieder zu den übrigen gesellt hatten, befahl Grünthal, daß Birkenbaum einen Fischerhaken recht fest an eine Fehmerstange binde; man müsse eine Notflagge aufrichten. Ob nicht jemand ein rotes Tuch besitze? Es erwies sich, daß ein solches nicht vorhanden war, dagegen hatten vier Mann rote Hemden an: Grünthal, Janis, Dauda und Skrastinsch.

»Wie steht's, Skrastinsch, mit deinem Hemde?« fragte Grünthal. »Gibst du's für die Flagge her?«

»Wenn ich's muß, so tu ich's«, antwortete wehmütig der Fischer. »Aber ohne Hemd werd' ich wohl frieren. Ich bin so'n verfrorener Mensch. Ich weiß, daß ich schon jetzt mit dem Hemde blaue Lippen habe. Aber wenn gegeben werden muß, dann ... sag' ich auch nichts.«

Aller Augen wandten sich dem Sprecher zu, dessen Lippen tatsächlich bläulich waren. Über Grünthals Züge huschte der Schatten eines Lächelns.

»Nun, wir werden versuchen, auch ohne dich auszukommen«, sagte er. »Ich bin's zufrieden, mit Janis zu losen, wer von uns sein Hemd hergeben soll.«

»Ich bin's auch«, bemerkte Janis.

Grünthal zog aus dem Busen ein Notizbuch, riß ein Blatt heraus und machte daraus zwei Lose, nachdem er in eins derselben ein Kreuz eingezeichnet hatte. »Das Kreuz bedeutet das Hemd«, sagte er und hielt Janis beide Lose auf der Handfläche entgegen.

Janis ergriff ein Los – er hatte das Blättchen mit dem Kreuz gezogen.

»Stellt euch an der Windseite zusammen auf«, sagte er, warf schnell den Pelz, den Rock, die Weste ab, einen Augenblick schimmerten seine sehnigen Arme und seine weiße Brust vor ihren Blicken, und dann stand er wieder da im Pelz wie alle übrigen.

»Es war wie ein Sprung in kaltes Wasser«, bemerkte er.

Das Hemd wurde an der Spitze des Hakens befestigt und in die Höhe gehoben. Die Fischer wollten eine Vertiefung ins Fis hauen, das Ende der Fehmerstange in dieselbe stellen und letztere an der vorderen Krümmung der Schlittensohlen festbinden, damit die Flagge nicht gehalten zu werden brauchte. Grünthal jedoch, der die verzweifelten Leute auf irgendeine Weise beschäftigen wollte, widersetzte sich dem und bestimmte, daß die Stange der Reihe nach von je zweien aufrecht erhalten werden müsse.

Als Birkenbaum an die Reihe kam, wollte er allein die festgesetzte Zeit bei der Stange verbringen, Karlen jedoch ließ das nicht zu, ergriff die Stange und half seinerseits, das vom Wind hin und her gepeitschte Notzeichen in die Höhe zu halten.

»Ich hab' Durst«, klagte der Knabe.

»Meinst du, ich hätt' ihn nicht? Schluck' Eis, sauge Eis.«

»Schluck' und sauge! Was soll ich schlucken, was saugen, wenn mir der Mund schon wie ausgebrüht ist? Wie lange werden wir's so aushalten können?«

»Ja, das weiß Gott, das hat wohl noch niemand von uns zu erfahren versucht.«

»Ach, wenn doch bloß ein Tropfen da wäre, um ordentlich zu trinken.«

»Plärre nicht«, sagte Birkenbaum.

»Ja, du bist groß, aber wenn du so wärst wie ich, dann würdest du nicht so reden.«

Der Bursche entsann sich der vergangenen Nacht und wurde wieder freundlicher.

»Nun ja, es ist ja schwer, es ist ja schwer, aber was soll man machen«, sagte er.

»Ich habe von jeher kalte Speisen und Getränke nicht vertragen können«, fuhr Karlen fort zu klagen. »Und jetzt muß ich reines Eis schlucken ... Unterhalb der Rippen, an der linken Seite, schmerzt es mich so sehr, so sehr. Manchmal sticht es wie mit einem Spieß.«

»Ja, da bin ich glücklicher, mir hat das Eiswasser noch nicht geschadet.«

Aber nachher begann auch Skrastinsch, ähnlich dem Knaben, zu klagen, und die Fischer wurden unruhig über dieses neue drohende Ungemach, an das die meisten von ihnen nicht gedacht hatten.

Grünthal bemühte sich wiederum die Gefährten zu beruhigen.

»Noch haben wir ja zwei Pferde«, sagte er. »In denen ist noch genug warmen Saftes, wenn ihn jemand nötig haben sollte.«

»Blut trinken!« rief Sfihlis aus.

»Ein süffiges, salzig-süßes Getränk«, erklärte Birkenbaum ruhig. »Ich habe Blut getrunken.«

Auf den Gesichtern der Fischer erschienen gleichzeitig Verlangen und Ekel, Verlangen nach einer warmen Flüssigkeit und der anerzogene Ekel gegen das Blut.

»Wir sind noch nicht genug ausgehungert«, versetzte Grünthal, die Gefährten betrachtend. »Wir wollen die Birken dann anbohren, wenn ihr Saft uns angenehm erscheinen wird.«

Als wieder Birkenbaums und Karlens Reihe da war, an der Stange zu stehen, fragte der Knabe, nachdem sie eine geraume Weile geschwiegen hatten:

»Birkenbaum, du hast wahrscheinlich wohl schon viel erlebt?«

»Denkst du deshalb, weil ich Blut getrunken habe? Das hättest du auch schon erleben können. Ich war damals in deinem Alter. Wir schlachteten ein Kalb ... ich war damals ein toller Jung...«

»So. Und wie alt warst du, als du anfingst ...«

»Zu trinken? Branntwein zu trinken?«

»Nein ... Nichts, gar nichts ... Sag' mal, was würde dir am meisten leid tun, wenn wir nun nicht mehr ans Land kämen?«

»Was? Das ganze Leben würde mir leid tun.«

»Das tut einem jeden leid. Aber ich meine etwas Besonderes. Die Mutter, der Bruder, die Braut oder irgend etwas.«

»Ich habe nichts Besonderes. Ich denk' nur, daß ich noch viele Jahre so hätte leben können wie bisher, und dann bedaure ich das Leben oder mich selbst – ich weiß es nicht recht.«

»Ja, mich selbst ... mir ist's auch so. Aber mir tut besonders eine Sache leid. Ich habe bisher immer so gedacht, wer weiß, wie es dann ist ... und ich habe immer stärker gewünscht, zu erfahren, wie es dann ist, wenn so ... zwei ... ach, Birkenbaum, wär' ich doch du!«

Er sah den Burschen an, und in seinen Augen brannte die schmerzliche Flamme ungestillter Sehnsucht.

»Das ist einerlei«, stieß Birkenbaum kurz hervor, in seinen schamhaftesten Gefühlen eigentümlich berührt. »Das ist alles eins. Du bedauerst das, ich das ... Eh Unsinn!«

Ihre Frist war um, und an die Stange trat ein anderes Paar.

Gegen Abend erhielt ein jeder wieder seine Ration Fische, und dann senkte sich auf die Unglücklichen von neuem die lange Nacht mit ihren Bildern von warmen Stuben, in denen helle Lämpchen brannten, von bleichen Frauen, gerungenen Händen, verweinten Augen.

Auch Karlen, obwohl er es sich abermals auf Birkenbaums Schoß bequem gemacht hatte, schlief wenig und unruhig.

Am Morgen des dritten Tages gab es kein Holz mehr. Aber niemand dachte auch mehr daran, die Fische zu kochen. Mit gierigen Augen sahen alle dem Verteilen zu, neidisch, daß nicht jemand einen größeren Fisch bekomme.

»Hast du nichts mehr in der Flasche?« fragte Karlen, indem er Birkenbaum beiseite führte.

»Nein, nichts!«

»Aber es war doch noch ziemlich viel darin.«

»Das hab ich gestern abend ausgetrunken.«

»Ausgetrunken?«

»Ja. Ich bekam so ein ... so einen ...«

»Und gabst mir nichts?«

»Mußte ich denn das? Hatt' ich dir denn das versprochen?«

»Versprochen! ... Aber du siehst doch, daß es mir schlechter geht als dir.«

»Aber das war meine Flasche. Und schlimm geht es mir auch. Dank' Gott, daß du überhaupt was bekamst. Ein anderer an meiner Stelle - -«

»Ach, so einer bist du!«

»Was für einer denn?«

»Ach, geh ... es war noch so viel ... es genügte noch für uns beide bis morgen, übermorgen«, rief der Knabe erbittert aus. »Und nun hat er alles allein vertan!«

»Sieh mal!« versetzte Birkenbaum, in Zorn geratend. »Er wird mich schelten! So'n Knirps! Daß du nur nicht noch eins aufs Maul kriegst!«

»Daß du nicht selbst kriegst!« rief der Junge mit mühsam zurückgehaltenen Tränen aus und warf Birkenbaum haßerfüllte Blicke zu. »Säufer!«

Birkenbaum trat ganz dicht an den Knaben heran, sah ihm fest in die Augen und versetzte ihm einen kräftigen Schlag auf die Lippen.

»Jetzt wirst du deinen Mund halten«, sagte er.

Das Gesicht des Knaben verzerrte sich vor Wut. Er ergriff die Hand des Burschen und versuchte sie zu beißen.

Doch Birkenbaum befreite sie mit einem Ruck und preßte die Arme des Knaben wie mit Zangen zusammen.

Karlens gelbliche Zähne bissen sich in seine bleiche Unterlippe ein, und er versuchte Birkenbaum mit den Füßen zu stoßen; allein der Bursche zog ihn so fest an sich, daß ihm das nicht gelang. Plötzlich merkte Birkenbaum, daß der Junge schlaff wurde. Er ließ ihn los, und Karlen wäre hingestürzt, wenn er ihn nicht aufs neue schnell mit den Händen ergriffen hätte. Eine Weile ruhte Karlens Kopf wie tot an der Brust des Burschen.

»Karlen, Karlen, was ist dir?« fragte er.

»Trinken«, flüsterte der Knabe. »Gebt mir zu trinken.«

Birkenbaum führte den Knaben zum Schlitten und trat dann zu Grünthal mit der Frage, ob nicht einem der Pferde das Blut abgelassen werden sollte? Der Junge sei vollständig erschlafft.

»Darüber müssen wir uns mit den andern beraten«, antwortete Grünthal. »Des Jungen wegen allein dürfen wir das Pferd noch nicht schlachten.«

Er rief die Fischer zusammen, und es wurde beschlossen, noch abzuwarten.

Grünthal machte Birkenbaum gegenüber eine bedauernde Handbewegung, und das Häuflein löste sich wieder.

Birkenbaum, an dessen Seite bisher fast beständig Karlen sich befunden hatte, blieb allein.

Er trat auf den schweigsamen Gurlum zu und sprach ein paar Worte; allein der Fischer sah ihn bloß an und erwiderte nichts. Er wandte sich an Skrastinsch, dieser sah ihn mit eingefallenen Augen wehmütig an, sagte: »Nun, Birkenbaum? Siehst du, Birkenbaum ...«, schüttelte den Kopf und wandte sich ab. Er gesellte sich zu den Daudas. Die sprachen über die Mutter, ihre Einsamkeit und über die mögliche Rettung. Er stand eine Weile bei ihnen, sie sprachen weiter, ohne den Burschen zu beachten. Er ging weiter. Gulbis und Sfihlis sahen zu, wie Salga die Matte auseinanderzupfte und mit dem Bast sein Pferd fütterte. Dieser Gruppe wollte Birkenbaum sich nicht nähern. Er haßte Salga und dessen Affenblick. Er wandte sich zu Grünthal, welcher augenblicklich allein bei der Stange stand. Aber ohne stehenzubleiben, ging er an ihm vorüber. Dieser stattliche Fischer besaß etwas, das Birkenbaum fehlte und das ihn wie mit unsichtbarer Hand niederdrückte und zu geheimem Widerstand reizte. Er schritt wieder auf den Schlitten zu, auf dem Karlen zusammengesunken dasaß und mit weit offenen Augen in die Ferne starrte. Birkenbaum ging an ihm einmal langsam vorüber, ein zweites Mal – der Knabe saß da mit starren Blicken und geöffneten Lippen und schien den Burschen nicht zu bemerken. Schließlich setzte sich Birkenbaum neben ihn auf den Schlitten.

Aber auch das beachtete der Knabe nicht. Nachdem er so lange Zeit gesessen, erhob sich Birkenbaum wieder. Soeben war auch wieder an ihm die Reihe, an der Stange zu stehen.

Verstimmt stand er seine Zeit da, keiner trat auf ihn zu, keiner bemerkte ihn. Nachdem er die Stange Skrastinsch und Gulbis übergeben, ging er bis an den Rand des Eisstückes. Wenn das Stück, auf dem er stand, abbrach, was war dann dabei Großes? Sterben mußte er sowieso eines solchen Todes, – früher oder später mußte er ins Meer stürzen, wenn das Eis in Trümmer barst. Um wie vieles kleiner die riesige Fläche bereits geworden war! Und mit welch einem rastlosen Eifer die losgebrochenen Blöcke gegeneinander und gegen das Floß der Fischer rieben! Und dort weiter – mit welcher Gier versuchten die Wogen all diese grünlichen, tellerförmigen Blöcke und Schollen zu überspringen, um ihre flockigen Kronen den Fischern zu Füßen zu werfen ...

Birkenbaum umging, ohne im geringsten auf die gefährlichen Risse zu achten, das Eisstück ganz und kehrte dann wieder zu dem Schlitten zurück. Der Junge hatte sich noch immer nicht von der Stelle gerührt. Seine breiten Lippen waren bläulich, seine schmale Stirn, von der die Mütze zum Nacken verschoben war, glänzte in gelblicher Blässe.

Birkenbaum setzte sich ihm wieder zur Seite.

»Karlen!«

Der Knabe tat, als ob er nicht hörte.

»Zu trinken gibt's nicht«, fuhr der Bursche fort. »Nur Eis ist da. Aber wenn du willst, so werde ich ein Stückchen solange in den Händen halten, bis es ausgeschmolzen und das Wasser lau geworden sein wird. Wenn du es aber nicht mehr aushalten kannst ... hör' doch mal zu ... wenn du es nicht länger ertragen kannst ... so ... ich ... schneid' mich in die Hand.«

Karlen zuckte zusammen, schüttelte sich und warf dann einen verlangenden Blick auf Birkenbaums Hände.

Eine Sekunde später hielt der Bursche seine Linke an des Knaben Munde.

Der Junge ergriff Birkenbaums Hand, versuchte sie wegzustoßen, beruhigte sich und saugte ...

Dann riß sich der Bursche das Tüchlein vom Halse und umwickelte damit die Hand unterhalb des Daumens.

Als Grünthal am Abend die Fische verteilt hatte, zog ein kleines Wölkchen auf, und es fielen feine Flocken nieder. Danach legte sich der Wind, und das Wetter klärte sich auf. Freundlich leuchteten am Himmel die Sterne, blaß schimmerte die Milchstraße. Aber keiner der Unglücklichen hob den Blick zur Höhe. In dumpfer Gleichgültigkeit verbrachten sie die Nacht.

Mit dem neuen Morgen ging ihnen eine neue Hoffnung auf, denn das Wetter blieb klar und ruhig. Nun würde ihr Notzeichen von einem vorüberfahrenden Schiff vielleicht eher bemerkt werden.

Allein der Tag verrann, und die Hoffnung erfüllte sich nicht.

Am Abend verkündete Grünthal, daß der Fischvorrat nur noch für zwei Tage reiche. Ob man heute abend nicht bloß einen Fisch an einen jeden verteilen sollte, damit man länger auskomme?

Es möge heute abend noch beim Alten bleiben, beschloß die Mehrheit, und Grünthal verteilte die gewohnte Anzahl.

Als das Rot im Westen zu verblassen begann, erhob der alte Dauda feierlich seine Stimme und fragte, ob die Fischer nicht mit ihm zusammen beten wollten? Schweigend blickten die Leute einander an und stellten sich dann um den Greis, welcher in unbeholfener Weise ein langes, herzliches Gebet sprach und zuletzt auf die Knie sank. Die übrigen folgten seinem Beispiel, und dann zitterte es von aller Lippen: »Vater unser, der du bist im Himmel ...«

Still setzten sie sich dann auf den Schlitten und wurden bald von der Dunkelheit eingehüllt. Die Wasser rauschten näher, und das Eis hob und senkte sich in beängstigender Weise.

Karlen hatte sich an Birkenbaum gelehnt.

»Nun ist alles aus, Birkenbaum? Ja?«

»Wahrscheinlich«, antwortete der Bursche.

»Du wirst es länger aushalten als ich.«

»Wahrscheinlich.«

»Ach, wenn doch nur nicht alles so langsam ginge ... Die, welche sterben werden, wird man doch ins Meer werfen?«

»Wahrscheinlich.«

»Dann versenke du mich ... Ach, wenn nur alles nicht so langsam ginge ... Binde mir auch was um das Gesicht ... Ach, lieber Birkenbaum, ach, Birkenbaum!«

Der Knabe umfing den Arm des Burschen, drückte seinen Kopf an seine Schulter und schluchzte.

Birkenbaum schwieg.

Am Morgen des fünften Tages glaubte Grünthal fern am Horizont Rauch bemerkt zu haben. Mit der größten Aufmerksamkeit blickten alle nach der bezeichneten Stelle. Man sah dort ein längliches Wölkchen, das immer deutlicher wurde, und zuletzt konnte man nicht mehr zweifeln, daß es der Rauch eines vorüberfahrenden Dampfers war.

»Hebet die Fahne höher! Lasset sie wehen!« schrien die Fischer durcheinander, und alle drängten sich um die Stange.

Das Rauchwölkchen wuchs, und die bleichen Gesichter der Fischer belebten sich wieder, ihre Augen funkelten. Selbst dem stummen Gurlum löste sich die Zunge zu einigen Freudenworten.

Der alte Dauda weinte.

Eine geraume Weile blieb das Wölkchen gleichmäßig groß. Regungslos starrten die Fischer nach ihm hin, beinahe ohne mit den Augen zu zwinkern.

Dann jedoch wurden die Blicke immer starrer, immer schauerlicher. Das Wölkchen fing an zu schwinden! Das Dampfschiff näherte sich ihnen nicht, es sah sie nicht oder wollte sie nicht bemerken! Es fuhr an ihnen vorüber!

Wie der Schatten der Nacht senkte es sich auf die Gesichter der Fischer nieder. Die Fahnenhalter ließen die Stange los, sie fiel um, und Salga trat das rote Hemd mit Füßen und biß in den Ärmel seines Pelzes. Der arme Skrastinsch war auf den Schlitten gesunken, murmelte dort unverständliche Worte und lachte. Karlen hielt Birkenbaum fest umschlungen, und Grünthal stand da und starrte noch immer nach der Stelle, wo das Rauchwölkchen verschwunden war.

Plötzlich schrie Janis auf.

»Ein Boot, ein Boot!« rief er.

Alle wandten sich dem Burschen zu, der mit den Händen freudig winkte. Von allen unbemerkt, war von der entgegengesetzten Seite ein Boot bereits so nahe herangefahren, daß man unterscheiden konnte, wieviel Menschen in demselben saßen. Es waren im ganzen sieben. Zwei ruderten, einer steuerte, und vier Mann saßen untätig da.

Der alte Dauda faltete die Hände und hob sie gen Himmel.

»Birkenbaum! Birkenbaum!« schluchzte der Knabe.

Als das Boot so nahe herangekommen war, daß man die Gesichter unterscheiden konnte, sahen die Fischer, daß es drei Fremde und Stuhre, Skapann und die beiden Zubuks waren, alle vier glichen eher Leichen als lebendigen Menschen.

Die Fischer eilten dem Boot entgegen. Nach mancherlei Mühen gelang es einem der Ruderer, auf das Eisstück zu steigen.

Er grüßte und sagte etwas, doch keiner verstand ihn, denn er sprach nicht lettisch. Zuletzt gelang es Grünthal mit Hilfe der Zeichensprache soviel zu erfahren, daß das Boot nicht mehr als sieben Personen aufnehmen könne.

Bloß sieben! Und ihrer waren zehn! Wer sollte gerettet werden, wer sollte zurückbleiben? Einen Augenblick standen alle fassungslos da, dann begann Salga sich dem Boot zu nähern.

»Man muß einsteigen«, sagte er, »wer dann zurückbleibt, bleibt zurück.«

Aber Grünthal ergriff ihn bei der Hand und riß ihn zurück.

»Bleib. Das wäre ...! Wir müssen wieder losen. Ihr alle seid doch einverstanden?«

»Versuchen wir es doch zuerst, uns alle in das Boot hineinzusetzen«, sagte Skrastinsch, »sieht man dann, daß es so viele nicht tragen kann, dann ist noch Zeit zum Losen.«

Allein der Fremde war damit nicht einverstanden. Er zeigte, daß dann eine Rauferei entstehen und das Boot kentern könnte.

»Nun, so laßt uns losen«, sprach Grünthal. »Stellt euch nach dem Alter auf. Dauda, Salga, Gurlum, Skrastinsch, Sfihlis – so ist's doch wohl richtig? ... Ja? ... Wer folgt dann? Janis? ... Gut Und dann? Gulbis und Birkenbaum? Ja ... Karlen und ich, wir bleiben die letzten.«

Er riß wieder einige Blätter aus seinem Notizbuch, machte daraus zehn gleichmäßige Blättchen, kennzeichnete drei davon durch Bleifederkreuzchen und rollte die Lose zusammen.

»Wer die Kreuzchen zieht, der bleibt zurück.«

Er legte die Lose in seine Mütze und näherte sich dem alten Dauda. Der Alte wickelte sein Blättchen los: es war leer. Mit zitternder Hand griff Salga in die Mütze. Er erfaßte ein Los, dann ein zweites und wickelte zuletzt das dritte los. Es war leer. Gurlum hatte das gleiche Glück. Skrastinsch bekreuzte sich freilich und zog dann sein Los. Leer ... Sfihlis' Hand zitterte so heftig, daß er kaum das Blättchen loswickeln konnte. Gerettet ... Mit sicherer Hand griff Janis in die Mütze und zog das erste Kreuzchen. Gulbis teilte das Glück der übrigen. In der Mütze blieb nur noch ein reines Los neben zwei Kreuzchen. Die Lippen aufeinandergepreßt hielt Grünthal Birkenbaum die Mütze hin. Mit stockendem Atem sah der Bursche einen Augenblick in dieselbe, ergriff dann schnell ein Los und rollte es auf. Er hatte das letzte unbezeichnete Blättchen gezogen.

Grünthal stülpte die Mütze um und ließ die übrig gebliebenen Lose aufs Eis fallen.

»Wir brauchen nicht zu losen, Karlen«, sagte er. »Nun, so gehet.«

Hastig bestiegen Salga und Gurlum das Boot. Ihnen folgten Gulbis und Sfihlis. Skrastinsch trat zu Grünthal heran und drückte ihm die Hand.

»Grüß' meine Frau«, sagte Grünthal.

Auch Birkenbaum verabschiedete sich von ihm, ebenso von Janis. Dann wandte er sich zu Karlen, der wie erstarrt dastand und auf das Boot schaute.

Birkenbaums Gesicht überflog ein Schatten. Er ergriff die Hand des Knaben und drückte seine mageren, kalten Finger. Der Knabe erwiderte den Druck nicht, und als der Bursche die Hand wieder losließ, fiel sie wie tot an Karlens Seite nieder. Nachdem er einige Schritte vorwärts getan, blieb Birkenbaum plötzlich stehen, warf dem Knaben einen eigentümlichen Blick zu, schien mit sich zu kämpfen und stieg dann langsam in das Boot.

Dauda und Janis waren beiseite getreten; der Greis konnte sich augenscheinlich vom Sohne nicht trennen.

»Es ist Zeit, Vater Dauda«, trieb Grünthal den Alten an.

»Ich bleibe«, sagte der Greis.

»Ich gehe nicht! Um keinen Preis!« rief Janis.

»Du wirst! Geh! Du wirst mir eher nachfahren, als ich dir. Ich werde warten. Geh! Geh!«

»Vater!«

»Geh! ... Der Mutter Grüße vom Alten. Und komm und hole mich, Geh, steig ein!«

»Niemals! Ich kann nicht. Ich werde nicht!«

Doch der alte Dauda drängte Janis zum Boot, das er zuletzt zögernd bestieg.

»Behüt' dich Gott, mein Sohn! Behüt' dich Gott, mein lieber Sohn!« rief ihm der Greis nach und wiederholte leise, während das Boot sich langsam entfernte: »Behüt' dich Gott, mein Sohn! Behüt' dich Gott, mein Sohn!«

Grünthal schwenkte abschiednehmend die Mütze, schlang dann seinen Arm um Karlens Nacken und blieb so regungslos stehen.

Ein wenig nach vorn gebückt, stand auch Dauda wie erstarrt da.

So blieben sie für Janis und Birkenbaum, die ihre Augen nicht von ihnen wandten, noch eine Weile sichtbar. Dann wurden die Gestalten undeutlich, flossen ineinander, und zuletzt erschien das ganze Eisstück wie ein kleiner graugrüner Punkt.

Und dann war auch der verschwunden.

https://www.hochroth.de/3666/rudolfs-blaumanis-im-schatten-des-todes/